Biuletyn Informacji Publicznej RPO

26 października 2022 r. zastępczyni RPO dr Hanna Machińska, dyrektor Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur Przemysław Kazimirski i Michał Żłobecki – autor raportu tematycznego KMPT „Sytuacja cudzoziemców w ośrodkach strzeżonych w dobie kryzysu na granicy Polski i Białorusi” uczestniczyli w posiedzeniu sejmowej Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, poświęconemu omówieniu wyników monitoringu przeprowadzonego we wszystkich strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców w związku z dynamiczną sytuacją migracyjną.

W spotkaniu udział wzięli także m.in. zastępca Komendanta Głównego Straży Granicznej gen. bryg. SG Grzegorz Niemiec, dyrektor Zarządu ds. Cudzoziemców Komendy Głównej SG mjr SG Paweł Hołoweńko i szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców Jarosław Szajner.

W pierwszej części posiedzenia przedstawiciele RPO omówili najważniejsze kwestie opisane w raporcie KMPT. 

Zastępczyni RPO wskazała na różny standard warunków bytowych w wizytowanych ośrodkach, w tym kontekście najwięcej zastrzeżeń budził tymczasowy ośrodek w Wędrzynie, stworzony w ciągu kilku dni na terenie funkcjonującego poligonu wojskowego.

Zwróciła uwagę także na pewien automatyzm w kierowaniu cudzoziemców do detencji przez sądy. Szczególne zastrzeżenia budziły przypadki umieszczania w strzeżonych ośrodkach rodzin z małoletnimi dziećmi czy kobiet w ciąży. Jednocześnie wskazała na problemy związane z długością toczących się wobec cudzoziemców procedur i brakiem ich zrozumienia przez zainteresowane osoby. Brak rzetelnych i zrozumiałych informacji na temat swojej sytuacji prawnej prowadzić miał do zdarzeń nadzwyczajnych, w tym do strajków głodowych, prób samobójczych czy buntu.

Przedstawiciele RPO szczególną uwagę zwrócili na problemy związane z czasowym zmniejszeniem minimalnej powierzchni przypadającej na osobę w strzeżonym ośrodku do 2 m2 i towarzyszącemu temu przeludnieniu w wizytowanych placówkach. Wskazali również na nieadekwatną do rosnących potrzeb dostępność lekarzy i psychologów w ośrodkach. W tym kontekście ponownie poruszony został problem funkcjonującego w SG wewnętrznego dokumentu „Zasady postępowania Straży Granicznej z cudzoziemcami wymagającymi szczególnego traktowania”. Od wielu lat RPO alarmuje bowiem, iż zapisy dokumentu nie korespondują z międzynarodowymi standardami i przepisami ustawy o cudzoziemcach. Brak odpowiedniej identyfikacji prowadzi w konsekwencji do umieszczania w detencji osób z doświadczeniem tortur i innych form przemocy oraz w złym stanie zdrowia. Algorytm nie przewiduje także możliwości niezwłocznego zwolnienia z ośrodka po ujawnieniu wystąpienia przesłanek z art. 400 ustawy o cudzoziemcach.

Reprezentanci Biura RPO podkreśli jednocześnie dobrą współpracę i dialog ze Strażą Graniczną w związku z prowadzonymi wizytacjami.

W kolejnym punkcie posiedzenia zgromadzeni na sali parlamentarzyści zadawali pytania poświęcone kwestiom opisanym w raporcie. Dotyczyły one m.in.: alternatywnych do detencji środków orzekanych wobec cudzoziemców, dziennych stawek żywieniowych w strzeżonych ośrodkach, współpracy z organizacjami pozarządowymi, a także zapewnianej oferty kulturalnej i edukacyjnej czy możliwości korzystania ze smartfonów w ośrodkach.

Co istotne, raport KMPT spotkał się z pozytywnym przyjęciem ze strony posłów i posłanek uczestniczących w posiedzeniu. Wskazywano przy tym na kompleksowość i obiektywizm zawartych w nim ustaleń. Poseł Tomasz Zimoch zauważył przy tym, że raport Krajowego Mechanizmu powinien stać się lekturą obowiązkową dla wszystkich posłów.

Przewodniczący Komisji zapewnił również, że problemy związane z funkcjonowaniem strzeżonych ośrodków dla cudzoziemców w Polsce będą przedmiotem organizowanych w przyszłości posiedzeń.