Biuletyn Informacji Publicznej RPO

„Powszechne środki ochrony prawnej (petycje, wnioski, skargi) w prawie administracyjnym jako instrumenty ochrony praw obywatelskich” to tytuł konferencji naukowej, która 29 listopada odbyła się w Pałacu Staszica w Warszawie. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Biuro RPO i Instytut Nauk Prawnych PAN.

Art. 63 Konstytucji RP gwarantuje możliwość składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej.

 - Mam wrażenie że art. 63 to przepis bardzo niedoceniany. Przecież jeśli zastanowimy się nad rolą petycji, to jest to jeden z najważniejszych instrumentów partycypacji obywatelskiej służący także badaniu przejrzystości i funkcjonowania władz – mówił podczas otwarcia konferencji rzecznik praw obywatelskich.

- W Polsce, pomimo wielkich wysiłków podejmowanych przez Senat RP, narzędzie petycji nie jest wystarczająco wykorzystywane. Jednym z priorytetów władzy publicznej powinno być promowanie tego narzędzia jako bardzo ważnego środka partycypacji obywateli w budowaniu środowiska społeczno-politycznego – dodał Adam Bodnar.

Warto zauważyć, że tryb rozpatrywania wniosków i skarg określa od wielu już lat Kodeks postępowania administracyjnego, natomiast ustawa o petycjach weszła w życie dopiero w ubiegłym roku. Bo choć, o prawie do petycji mówi sama Konstytucja, to przez wiele lat brakowało ustawowych przepisów regulujących m.in. tryb ich rozpatrywania. Na takie poważne zaniedbanie ustawodawcy zwracała uwagę zarówno doktryna prawa, Rzecznik Praw Obywatelskich, jak również instytucje państwowe oraz organizacje pozarządowe.

Po wielu latach wspólnych starań, 11 lipca 2014 roku została uchwalona ustawa o petycjach (Dz. U. poz. 1195), która weszła w życie 6 września 2015 roku. Uczestnicy konferencji zastanawiali się m.in. nad pierwszymi spostrzeżeniami i wnioskami z funkcjonowania tego nowego aktu prawnego. Omawiali również regulacje prawne dotyczące skarg i wniosków.

Prof. Mariusz Jabłoński z Uniwersytetu Wrocławskiego zwracał uwagę na konstytucyjne podstawy petycji, wniosków i skarg.  –  Jeszcze trochę czasu musi upłynąć, aby adresat petycji zrozumiał ich działanie i potrafił  odróżnić je od skarg i wniosków – zaznaczał ekspert.

Przedstawicielka Społecznej Akademii Nauk dr Agnieszka Korzeniowska – Polak zastanawiała się nad rozgraniczeniem tych pojęć i ich funkcji. O prawnomiędzynarodowych i europejskich standardach w kontekście polskich rozwiązań dotyczących tego typu spraw opowiadała dr Anna Rytel – Warzocha z Uniwersytetu Gdańskiego. Natomiast dr Przemysław Kledzik z Uniwersytetu Szczecińskiego zaprezentował kluczowe rozwiązania i problemy pojawiające sią w postępowaniach dotyczących petycji, wniosków i skarg.

Uczestnicy konferencji zastanawiali się również jakie szanse i wyzwania wiążą się z możliwością składania petycji. W dyskusji zabrali głos senatorowie Mieczysław Augustyn i Łukasz Mikołajczyk, a także Grzegorz Kubalski - zastępca dyrektora Biura Związku Powiatów Polskich, Michał Kłusek - ekspert Fundacji Instytut Myśli Obywatelskiej im. Stańczyka, dr Ryszard Balicki z Uniwersytetu Wrocławskiego oraz dr Jarosław Zbieranek z Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego w Biurze RPO.

– Każdą petycję i jej procedowanie poddajemy od razu ocenie publicznej poprzez jej publikację, chociażby na stronie internetowej, co daje szczególną możliwość kontroli. Tym samym wzmacniamy bezpośredni wpływ obywateli na kształt sfery publicznej – podkreślał senator Mieczysław Augustyn.

- Nie da się budować demokracji bez rzetelnej informacji. To, że postawiliśmy na jawność jako fundamentalną gwarancję, że autorzy petycji będą traktowani serio wydaje mi się najważniejsze w tej ustawie – dodał.

Ostatnia część spotkania była poświęcona skargom i wnioskom, które uregulowane są w Kodeksie postępowania administracyjnego. Uczestnicy dyskusji próbowali odpowiedzieć na pytanie, czy obecne przepisy gwarantują obywatelom realną czy tylko iluzoryczną ochronę. Swoje spostrzeżenia przedstawili: prof. Jerzy Korczak z Uniwersytetu Wrocławskiego, Cezary Maliszewski z Departamentu Spraw Obywatelskich Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, dr Marlena Sakowska – Baryła, Radca Prawny Urzędu Miasta Łodzi, Krzysztof Izdebski, Ekspert Fundacji ePaństwo oraz dr Mateusz Błachucki z Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk.

- Warto zauważyć, że statystycznie pozytywne rozpatrzenie skarg jest bardzo rzadkie. Skargi jako narzędzie polityczne bardzo często są załatwiane odmownie. Problemem jest również objęcie odpowiednią ochroną tzw. sygnalistów – zauważył Krzysztof Izdebski z Fundacji ePaństwo.

- Najważniejszym argumentem za stosowaniem skarg i wniosków jest prawo obywatela do bycia wysłuchanym i to powinno być najważniejsze dla nas wszystkich – podsumował konferencję dr Grzegorz Sibiga, Kierownik Zakładu Prawa Administracyjnego z Instytutu Nauk Prawnych PAN.

Ustalenia i wnioski z konferencji zostaną również zawarte w monografii, której wydanie jest planowane w 2017 roku.