Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Dziecko urodzone w Kanadzie z matki zastępczej w związku dwóch mężczyzn, w tym obywatela RP, ma prawo do  potwierdzenia polskiego obywatelstwa - orzekł  Naczelny Sąd Administracyjny
• Państwo nie może czynić łaski z potwierdzenia obywatelstwa, gdy przepis wyraźnie stanowi o takim obowiązku – wskazał w uzasadnieniu  
• RPO, który przyłączył się do sprawy, uznał za dyskryminację odmowę potwierdzenia obywatelstwa dziecka wyłącznie z powodu statusu jego rodziców - pary jednopłciowej

To kolejny już taki prawomocny wyrok NSA. Na jego mocy Wojewoda Mazowiecki ma 30 dni na decyzję o potwierdzeniu obywatelstwa polskiego. 

W sprawie chodziło o odmowę potwierdzenia obywatelstwa dziewczynki urodzonej w Kanadzie w procedurze surogacji. W jej akcie urodzenia jako rodziców ujawniono dwóch ojców: ojca biologicznego (obywatela RP)  i jego męża. 

Zarówno organy administracji, jak i Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odmówiły potwierdzenia obywatelstwa z uwagi na tzw. „klauzulę porządku publicznego”, rozumianą w ten sposób, że polski system prawny nie zna umowy o surogację oraz rodzicielstwa osób tej samej płci. 

Do sprawy przystąpił Rzecznik Praw Obywatelskich, który podzielił argumentację pełnomocnika. Ocenił, że rozstrzygnięcie organów administracji, a następnie sądu I instancji, prowadzą do pozbawienia małoletniej – bezsprzecznie będącej córką polskiego obywatela – prawa do obywatelstwa polskiego, jedynie na tej podstawie, że w jej akcie urodzenia wskazane są jako rodzice osoby tej samej płci (dwaj mężczyźni).

Takie działanie stanowi  dyskryminację małoletniej ze względu na orientację seksualną jej rodziców, co jest sprzeczne z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego, kształtowanego przez Konstytucję oraz normy prawa międzynarodowego w zakresie praw człowieka.

16 lutego 2022 r. NSA (sygn.. akt II OSK 128/19) uchylił zarówno wyrok sądu WSA, jak i poprzedzające go decyzje organów administracji. Zobowiązał Wojewodę Mazowieckiego do wydania w 30 dni od ogłoszenia orzeczenia decyzji o potwierdzeniu obywatelstwa polskiego. 

W ustnych motywach rozstrzygnięcia NSA wskazał, że państwo nie może czynić łaski z potwierdzenia obywatelstwa w sytuacji, gdy przepis prawa materialnego wyraźnie stanowi o obowiązku takiego działania. 

Ponadto podkreślił, że postępowanie dowodowe przeprowadzone przez organy - zwłaszcza zaś konieczność dostarczenia badań genetycznych, które potwierdzały więź biologiczną pomiędzy dzieckiem o ojcem -  była nieproporcjonalnym utrudnieniem, na jakie narażono dziewczynkę. Klauzula porządku publicznego powinna być zaś w każdym przypadku stosowana ostrożnie i interpretowana wąsko.

XI.534.3.2018