Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Porozumienie ONZ Global Compact w sprawie migrantów nie gwarantuje bezpieczeństwa dla Polski i może zachęcać do nielegalnej migracji - uważa MSWiA
• Tak resort odpowiedział Rzecznikowi, dlaczego Polska nie przystąpiła do tego porozumienia
• Zdaniem RPO mimo nieprzystąpienia do Global Compact, polska polityka migracyjna powinna uwzględniać jego cele  
• Według MSWiA dokument ONZ jest nieprecyzyjny, co praktycznie uniemożliwia wdrożenie go do polskiego prawa  

20 listopada 2018 r. resort poinformował, że Rada Ministrów zdecydowała nie przystępować do "Globalnego porozumienia na rzecz bezpiecznej, uporządkowanej i legalnej migracji" (Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration - GCM). Podpisało je 10 grudnia 2018 r. 164 państw podczas konferencji ONZ w Marrakeszu.

Czym jest Global Compact  

Uchodźcy i imigranci mają prawo do powszechnych praw człowieka i podstawowych wolności, które muszą być szanowane, skutecznie chronione i realizowane. Taką deklarację zawiera dokument GCM. Jednym z głównych celów porozumienia ma być zapewnienie szacunku, ochrony i przestrzegania praw człowieka wszystkim migrantom, niezależnie od ich statusu i etapu migracji. Sygnatariusze zobowiązują się do wyeliminowania wszelkich form dyskryminacji, w tym rasizmu, ksenofobii i nietolerancji wobec imigrantów i ich rodzin. Dokument wyznacza też cele, które mają poprawić sytuację społeczno-ekonomiczną migrantów. Wspomina m.in. o potrzebie zapewnienia im dostępu do podstawowych usług oraz możliwości udziału w zrównoważonym rozwoju państw przyjmujących. 

Porozumienie dostrzega też potrzebę spójnego w skali świata zarządzania migracjami, z uwzględnieniem potrzeb państw przyjmujących i poszanowaniem ich suwerennego prawa do określania krajowej polityki migracyjnej, zgodnie z prawem międzynarodowym. Dokument wspomina m.in. o potrzebie kompleksowego zbierania danych o procesach migracyjnych czy zintegrowanym zarządzaniu granicami i bezpieczeństwem na nich. Ważne jest też przypomnienie w porozumieniu o nowym zjawisku, jakim są tzw. migracje klimatyczne, czyli migracje przymusowe, spowodowane czynnikami ekologicznymi.

Stanowisko RPO

- Jestem przekonany, że tak sformułowane cele w żaden sposób nie mogą być sprzeczne z priorytetami przyszłej polityki migracyjnej Polski – pisał 3 grudnia 2018 r. Adam Bodnar do MSWiA. Spytał ministra  Joachima Brudzińskiego, czy mimo nieprzystąpienia do porozumienia jego cele - zwłaszcza w kontekście sytuacji prawnej i społeczno-ekonomicznej migrantów - będą uwzględnione w polskiej strategii migracyjnej, którą przygotowuje rząd. Rzecznik - pełniący funkcję niezależnego organu ds. równego traktowania – zwraca bowiem uwagę na te zapisy porozumienia, które mogą mieć fundamentalne znaczenie dla poprawy sytuacji prawnej migrantów, a przede wszystkim dla poszanowania ich praw i wolności.

W ocenie RPO polska polityka migracyjna, nawet jeżeli powstanie bez związku z porozumieniem Global Compact, powinna  wszystkie opisane wyzwania uwzględniać i starać się na nie odpowiedzieć.

Dlatego Adam Bodanr poprosił o informację o dotychczasowych efektach prac nad nową polityką migracyjną Polski, które od ponad roku toczą się w MSWiA oraz w Ministerstwie Inwestycji i Rozwoju. Powstały dokument powinien uwzględniać gwarancje praw i wolności człowieka cudzoziemców w Polsce. Takie założenie znalazło się wśród podstawowych celów porozumienia GCM.

Odpowiedź MSWiA

MSWiA aktywnie uczestniczyło w procesie negocjacji GCM, w tym również w pracach nad kształtowaniem wspólnego stanowiska 27 państw członkowskich Unii Europejskiej (po wyłączeniu się Węgier z procesu negocjacji) oraz analizowało szczegółowo kształt dokumentu, a także prezentowane w toku negocjacji stanowiska poszczególnych grup regionalnych i państw – odpowiedziała RPO wiceminister Renata Szczęch.

Zaznaczyła, że w swoim stanowisku, prezentowanym w ramach negocjacji, Polska nie odnosiła się negatywnie do zapisów dokumentu potwierdzających konieczność zagwarantowania ochrony podstawowych praw człowieka migrantów, w tym do przywołanego w wystąpieniu Rzecznika punktu 15 oraz do zapisów w takich obszarach, jak gromadzenie danych dotyczących migracji czy skuteczne zarządzanie granicami.

Według resortu, jednocześnie należy mieć na uwadze, że GCM jest dokumentem bardzo rozbudowanym, zawierającym w sumie 187 zobowiązań uporządkowanych w ramach 23 celów, które w wielu obszarach wykraczają poza obowiązujące ramy prawa międzynarodowego. - Decyzja o niewyrażeniu poparcia Polski dla GCM była podyktowana przede wszystkim brakiem wystarczająco silnych gwarancji poszanowania suwerennego prawa państw do decydowania o tym kogo przyjmują na swoim terytorium oraz na jakich warunkach a także brakiem rozróżnienia pomiędzy migrantami legalnymi i nielegalnymi – stwierdziła Renata Szczęch. W konsekwencji tych braków, dokument zobowiązuje państwa do rozszerzenia katalogu uprawnień migrantów, nie różnicując ich w zależności od statusu.

Nieprecyzyjność wielu punktów dokumentu powoduje znaczne trudności interpretacyjne oraz praktycznie uniemożliwia potencjalne wdrożenie zapisów GCM do prawa polskiego - uważa MSWiA. W ocenie rządu porozumienie GCM nie gwarantuje bezpieczeństwa dla Polski i może stanowić zachętę do podejmowania nielegalnej migracji. Porozumienie jest zatem sprzeczne z priorytetami polskiego rządu, którymi są bezpieczeństwo polskich obywateli i utrzymanie kontroli nad przepływami migracyjnymi.

Zarazem wiceminister Renata Szczęch poinformowała, że w MSWiA zakończono etap uzgodnień wewnątrzresortowych dotyczących projektu dokumentu „Polityka migracyjna Polski". Po analizie uwag zgłoszonych podczas posiedzenia Zespołu do spraw przygotowania dokumentu 21 listopada 2018 r., projekt został zmodyfikowany, a następnie 6 grudnia 2018 r. przekazany do Międzyresortowego Zespołu do Spraw Migracji. W 2019 r. - zgodnie z „Planem działalności Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na 2019 rok" -  planowane jest opracowanie ostatecznej wersji dokumentu, a następnie przyjęcie go przez Międzyresortowy Zespół do Spraw Migracji oraz przygotowanie uchwały Rady Ministrów dotyczącej polityki migracyjnej.

XI.540.46.2018