Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W Dniu Praw Więźniów rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar spotka się z osadzonymi w Areszcie Śledczym na Białołęce, a pracownicy jego biura do wieczora przyjmować będą skargi od osadzonych.

Międzynarodowy Dzień Praw Więźniów został ustanowiony przez ONZ 18 lipca – w dniu urodzin Nelsona Mandeli, który walcząc o prawa człowieka, spędził w więzieniu 27 lat.

Rzecznik Praw Obywatelskich pilnuje standardów w miejscach pozbawienia wolności (nie tylko więzieniach, ale też m.in. domach pomocy społecznej, szpitalach psychiatrycznych, poprawczakach), ponieważ to zadanie zostało mu powierzone decyzją Sejmu. Istnienie niezależnego organu kontrolującego miejsca detencji wynika z międzynarodowych zobowiązań Polski. Społeczność międzynarodowa wypracowuje i stale udoskonala reguły, które pozwalają wykonywać kary pozbawienia wolności tak, by dawały one szansę na naprawę krzywdy i udany powrót do społeczeństwa. Te zasady to: Reguły Nelsona Mandeli i Europejskie Reguły Więźniów (patrz - załącznik).

Dlaczego prawa więźniów?

- Prawie wszyscy więźniowie wyjdą w końcu na wolność. To, w jaki sposób odbędą karę, jest kluczowe dla tego, jakimi ludźmi się staną. Jeśli będą upokarzani, poniżani i okrutnie traktowani, będą tak traktować innych. Jeśli nie utrzymają więzi z bliskimi i nie nabędą kompetencji społecznych, na wolności zostaną samotnymi desperatami – podkreśla zastępca RPO płk Krzysztof Olkowicz.

- Zajmujemy się więc prawami więźniów nie tylko dlatego, że przysługują im – jak wszystkim - prawa człowieka, ale także dlatego, że właściwy stosunek do więźniów jest w interesie całego społeczeństwa – dodaje.

To dlatego – jak podkreślili na konferencji prasowej 18 lipca 2016 r. przedstawiciele RPO: rzecznik Krzysztof Olkowicz, dyrektor Krajowego Mechanizmu Prewencji mec. Justyna Róża Lewandowska i dyrektor Zespołu Wykonywania Kar dr Ewa Dawidziuk – patron dzisiejszego dnia: Nelson Mandela mawiał, że „nikt prawdziwie nie pozna narodu, dopóki nie zobaczy jego więzień” (prezentacja z konferencji prasowej w załączeniu).

Dziś najważniejsze problemy w polskich więzieniach dotyczą:

1. Warunków bytowych (zagęszczenia, warunków sanitarnych, respektowania prawa do prywatności).
2. Leczenia osadzonych (m.in. problemy z osobami chorującymi psychicznie, ale także z chorymi na żółtaczkę typu C).
3. Traktowania osób z niepełnosprawnością (niedostosowanie cel do ich potrzeb powoduje, że osoby te karane są okrutniej niż stanowi wyrok wydany w imieniu Rzeczypospolitej).
4. Warunki transportowania więźniów (samochody transportowe Służby Więziennej przejeżdżają rocznie 6,7 mln kilometrów, co czyni Służbę prawdopodobnie trzecim przewoźnikiem w kraju!).
5. Sposób wykonywania kary wobec więźniów uznanych za niebezpiecznych (tu Polska regularnie przegrywa sprawy przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Według ETPC Polska łamie zakaz tortur i nieludzkiego traktowania zapisany w EKPC).
6. Ogromnym problemem jest także brak pracy dla osadzonych (większość z nich spędza 23 godziny na dobę w celi, gdzie zajęciem mogą być rozmowy ze współosadzonymi albo oglądanie telewizji. Takie wykonywanie kary nie może przynieść poprawy, co więcej – w przypadku osadzonych, którzy mają zobowiązania alimentacyjne – oznacza, że dodatkowo krzywdzone są ich dzieci, które alimentów nie dostaną).

Rzecznik Krzysztof Olkowicz zwraca uwagę, że ponieważ cały nasz kraj dokonał w ostatnich latach wielkiego skoku cywilizacyjnego, zmiany muszą następować także w więzieniach. Inaczej kary będą odbierane jako niesprawiedliwe, będą budziły poczucie krzywdy, a w części osadzonych – także chęć odwetu.

- Musimy regularnie wizytować zakłady penitencjarne, by wspierać Służbę Więzienną w podnoszeniu standardów – podkreśla mec. Justyna Róża Lewandowska.

- Rocznie trafia do nas 6 tys. skarg od osadzonych. I naprawdę bardzo wiele z nich jest zasadnych – dodaje dr Ewa Dawidziuk.