Biuletyn Informacji Publicznej RPO

- Instytucja polskiego RPO cieszy się uznaniem międzynarodowym i jest wzorem dla wielu – powiedzieli przedstawiciele Międzynarodowego Instytutu Ombudsmana, IOI, na konferencji prasowej w Warszawie, w czasie której zaprezentowali swój raport z misji przeprowadzonej w Polsce w lipcu tego roku.

- To pierwsza taka misja rozpoznawcza Międzynarodowego Instytutu Ombudsmana na tym szczeblu - wyjaśniali. - Po raz pierwszy piszemy tak obszerny raport, z tyloma rekomendacjami, po spotkaniu z tak wieloma interesariuszami.

Powodem misji była skala problemów i zagrożeń, jakich doświadcza polski RPO. To: ograniczenia budżetowe, próby ograniczenia kompetencji RPO oraz próby usunięcia obecnego RPO z urzędu. W wielu krajach rządy wchodzą w spór z krajowymi instytucjami rzecznikowskimi, ale nigdzie nie ma takiej skali zagrożeń. IOI będzie tę sprawę poruszać stale w kontaktach z innymi organizacjami międzynarodowymi, z Unią Europejską, Radą Europy, ONZ i Bankiem Światowym. Trudno sobie wyobrazić rząd, który by nie rozumiał, co to może oznaczać – powiedzieli przedstawiciele IOI

IOI na konferencji prasowej reprezentowali:

• Rafael Ribó – przewodniczący Międzynarodowego Instytutu Rzeczników Praw Obywatelskich regionu Europy (IOI) oraz ombudsman Katalonii
• Peter Tyndall – drugi wiceprzewodniczący IOI i ombudsman Irlandii
• Günther Kräuter – sekretarz generalny IOI i jeden z trzech ombudsmanów Austrii.

- Nasz raport jest skierowany do parlamentu. Ma mu pomoc w wykonywaniu ważnej funkcji kontrolowania władzy wykonawczej – dodał Peter Tyndall. - Rolą rządu jest tworzenie polityk publicznych i proponowanie zmian prawa. Rolą RPO jest dbanie o to, by przy tej okazji nie były naruszane prawa obywateli. Dlatego krytyka władz ze strony RPO jest objawem dobrze funkcjonującej demokracji.

- Kiedy obejmowałem urząd rzecznika, usłyszałem: „jeśli na koniec kadencji nie będziesz miał więcej wrogów niż dziś, to znaczy, że źle wypełniałeś swoją misję" – powiedział z kolei Rafael Ribó. 

Rekomendacje IOI

1. Polski Rzecznik Praw Obywatelskich to ciesząca się uznaniem instytucja, która spełnia wymogi i kryteria określone prawem międzynarodowym, decydujące o jej uznaniu jako instytucji rzecznika praw obywatelskich.
2. Będąc pod wrażeniem pracy dr. Bodnara i jego biura oczekujemy, że praca ta będzie kontynuowana w przyszłości w oparciu o dotychczasowe sukcesy, w większym zakresie, tak aby ludzie w Polsce mieli większe możliwości uzyskania pomocy w przypadku problemów. Praca Rzecznika może też nadal przyczyniać się do usprawnienia usług publicznych poprzez identyfikowanie problemów dotykających wielu użytkowników takich usług, a także poprzez zalecanie zmian w świadczeniu tych usług, w przepisach i aktach prawnych.
3. Niezależność [rzecznika] nie może zostać naruszona za pomocą środków ustawodawczych, administracyjnych ani politycznych.
4. Sprawą najwyższej wagi jest zapewnienie dla Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wystarczającego budżetu, umożliwiającego mu prowadzenie prac w imieniu obywateli Polski.
5. Kompetencje Rzecznika należy rozszerzać, a nie zawężać, ponieważ musi on dysponować szerokimi uprawnieniami w celu właściwego wypełniania swoich obowiązków tak, aby zapewnić osobom mieszkającym w Polsce i korzystającym z usług publicznych dostęp do prawdziwie niezależnego urzędu, który dysponuje odpowiednimi środkami i kompetencjami, dzięki którym może interweniować w skuteczny i sprawny sposób w sprawach obywateli.
6. Biuro Rzecznika powinno zachować dostęp do Trybunału Konstytucyjnego i sądów. Jesteśmy zaniepokojeni podejmowaniem działań ograniczających ten dostęp. Jesteśmy również zaniepokojeni, że istniejące problemy z funkcjonowaniem Trybunału utrudniają wykonywanie pracy przez Rzecznika Praw Obywatelskich.
7. Po powrocie z misji rozpoznawczej dowiedzieliśmy się o petycji Fundacji Ordo Iuris w sprawie odwołania p. Adama Bodnara ze stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich, tj. ze sprawowanej funkcji w instytucji rzecznika praw obywatelskich w Polsce, w związku z jego pozytywną opinią dotyczącą praw osób ze środowiska LGBTI. W tym kontekście, jak stwierdzono w liście otwartym wystosowanym przez IOI uważamy, że:
   - byłoby całkowicie niedopuszczalne, aby taka petycja odniosła skutek, gdyż zgodnie z normami międzynarodowymi obrona praw osób ze środowiska LGBTI nie może być w żadnym wypadku uznana za naruszenie uprawnień przez p. Bodnara. Ponadto Unia Europejska konsekwentnie podkreśla, w tym w artykule 21 Karty Praw Podstawowych, prawo do niedyskryminacji ze względu na orientację seksualną. Warto podkreślić, że Sejm RP na mocy ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. wyznaczył Rzecznika Praw Obywatelskich jako podmiot pełniący funkcję niezależnego organu do spraw równości, zgodnie z dyrektywami antydyskryminacyjnymi Unii Europejskiej. Zakres uprawnień Rzecznika poszerzony przez Sejm obejmuje ochronę osób ze środowisk LGBTI.
   - wszelkie przyszłe decyzje w tym zakresie muszą być podejmowane kwalifikowaną większością parlamentarną, w ramach z góry ustalonej procedury obejmującej wysłuchanie z udziałem samego Rzecznika.
8. Zdecydowanie wzywamy Parlament i Rząd RP, aby postępowały zgodnie z zasadami międzynarodowymi, określonymi w pierwszej części niniejszego sprawozdania.
9. Stowarzyszenie IOI jest gotowe udzielić pomocy, z wykorzystaniem wszelkich dostępnych środków w celu zapewnienia niezależności polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich i jego pracowników.
10. Misja IOI przekaże niniejsze sprawozdanie i wnioski władzom polskim, a ich kopie międzynarodowym partnerom i zainteresowanym podmiotom.

- Różne instytucje międzynarodowe zajmują się Polską – przypomniał z kolei obecny na konferencji rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar. – Raport IOI to kolejny głos wskazujący na konieczność respektowania wartości demokratycznych w Polsce.

Adam Bodnar przypomniał wcześniejsze wystąpienia w sprawie Polski (patrz załączniki)

• Komisji Weneckiej (w sprawie Trybunału Konstytucyjnego)
• Rekomendacji Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych ONZ dotyczące Polski z 7 października
• Spodziewane 4 listopada rekomendacje Komitetu Praw Człowieka ONZ w sprawie Polski

- Na tym tle rekomendacje IOI mają szczególne znaczenie, gdyż nie tylko biorą pod uwagę standardy międzynarodowe, ale też specyfikę funkcjonowania  instytucji w danym kraju – podkreślił Adam Bodnar.