Biuletyn Informacji Publicznej RPO

10 października br. dyrektor Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur Przemysław Kazimirski wziął udział w panelu poświęconym tzw. Zasadom Mendeza, który został zorganizowany przez Europejskie Stowarzyszenie Zapobiegania Torturom (APT) w ramach Warszawskiej Konferencji Wymiaru Ludzkiego (Warsaw Human Dimension Conference – WHDC).

Zasady Mendeza są wynikiem czteroletniego procesu opracowywania, kierowanego przez ekspertów, w odpowiedzi na wezwanie byłego Specjalnego Sprawozdawcy ONZ ds. tortur, prof. Juana E. Méndeza, do opracowania standardów dotyczących przesłuchań, zawartym w jego ostatnim raporcie tematycznym dla Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 2016 roku.

Obecnie 53 państwa, wraz z kilkoma krajowymi instytucjami praw człowieka, krajowymi mechanizmami prewencji, organami sądowymi i organizacjami pozarządowymi wyraziły publiczne poparcie dla Zasad Mendeza. W gronie tych państw znajduje się także Polska. Rzecznik Praw Obywatelskich w 2021 r. opublikował Zasady na swojej stronie oraz zwrócił się do Premiera z prośbą o upowszechnienie wiedzy na temat Zasad wśród funkcjonariuszy podległych Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwu Sprawiedliwości.

Zasady zostały również przyjęte w kluczowych rezolucjach przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, Radę Praw Człowieka, Afrykańską Komisję Praw Człowieka i Ludów oraz Organizację Państw Amerykańskich. Są one również przywoływane w coraz większej liczbie zaleceń i obserwacji organów traktatowych ONZ, a także stopniowo włączane do praktyki różnych podmiotów regionalnych i krajowych. Skuteczne dochodzenia mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa obywatelom w zetknięciu z wymiarem sprawiedliwości.

Praktyki takie jak wymuszanie zeznań podważają skuteczność dochodzeń i mogą utrudniać dostęp do wymiaru sprawiedliwości oraz prowadzić do pomyłek sądowych. Narażają one również przesłuchiwanych na ryzyko tortur lub złego traktowania. Dlatego tak ważna jest zmiana podejścia organów śledczych z prezentowanego powszechnie dążenia do uzyskania przyznania się do winy do aktywnego zbierania informacji od osoby podejrzanej, których dogłębna analiza potwierdzi lub wykluczy możliwość przypisania jej sprawstwa. Taką właśnie zmianę podejścia organów prowadzących czynności śledcze lansują Zasady Mendeza.

O tym mówił m.in. Dyrektor Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur podczas swojego wystąpienia, podkreślając jednocześnie rolę RPO i KMPT w promowaniu Zasad Mendeza.