Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Sprawa dotyczyła odmowy umorzenia zaległości podatkowej w PIT, wynikającej z zakwestionowania prawa do skorzystania z ulgi meldunkowej przy sprzedaży nieruchomości.

Stan sprawy pana Adama

W 2012 r. pan Adam sprzedał mieszkanie przed upływem 5 lat od daty jego nabycia. Obywatel twierdzi, że wysłał do urzędu skarbowego oświadczenie wymagane do skorzystania z ulgi meldunkowej. Zdaniem organu, dokumenty ostatecznie nie dotarły. Podatnik złożył też zeznanie roczne, w którym wykazał kwotę podlegającą zwolnieniu, ale w błędnej rubryce.

Rok później pan Adam uległ ciężkiemu wypadkowi samochodowemu, na skutek którego doznał poważnego uszczerbku na zdrowiu. Obywatel został uznany za częściowo niezdolnego do pracy oraz za osobę z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności.

Organy sprawą zaczęły się interesować w 2015 r. W wyniku przeprowadzonego postępowania uznały, że pan Adam nie może skorzystać z ulgi meldunkowej i powinien zapłacić podatek z odsetkami.

Podatnik dwukrotnie ubiegał się o umorzenie zaległości podatkowej. W pierwszym postępowaniu w tej sprawie miał miejsce absolutnie niedopuszczalny incydent. Urząd skierował nieoficjalne pismo do organu odwoławczego, w którym powoływał się na plotki, pogłoski dotyczące podatnika oraz przytaczał wypowiedzi zasłyszane w środowisku lokalnym typu „niech się cieszy, że żyje”.

Kolejne postępowanie o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego również zakończyło się niekorzystnie dla pana Adama. Organ wprawdzie uznał, że w sprawie wystąpił zarówno ważny interes podatnika, jak i interes publiczny, ale całokształt okoliczności sprawy nie pozwala na umorzenie podatku z odsetkami. Podatnik zaskarżył decyzję odmowną do sądu administracyjnego.

Interwencja RPO

Na etapie postępowania przed WSA w Lublinie do sprawy pana Adama przystąpił Rzecznik Praw Obywatelskich.

W ocenie Rzecznika, w opisanej sprawie organy dopuściły się przekroczenia granic swobody uznania administracyjnego. Rzecznik podkreślał, że oceniając wniosek podatnika, organ powinien także wziąć pod uwagę:

• wielokrotne zmiany stanu prawnego w obszarze opodatkowania nieruchomości na przełomie lat 2006-2009 r,
• występujące problemy z interpretacją niejasnych przepisów o uldze meldunkowej,
• okoliczności związane z genezą powstania zaległości podatkowej,
• okoliczność, że interes publiczny powinien uwzględniać nie tylko interes fiskalny, ale także potencjalne wydatki w dziedzinie pomocy społecznej.

Zdaniem Rzecznika, ulgi podatkowe nie powinny stawać się swoistą pułapką dla obywatela. W szczególności dotyczy to systemu ulg, mających na celu wsparcie obywateli w realizacji potrzeb mieszkaniowych. Wprowadzenie ulg podatkowych w tym obszarze stanowi bowiem jedną z form realizacji gwarancji konstytucyjnych przewidujących, że władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli.

W dniu 22 września 2017 r. WSA w Lublinie uwzględnił skargę podatnika i uchylił zaskarżona decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Lublinie. W ustnym uzasadnieniu orzeczenia sąd uznał, że w sytuacji, gdy organ stwierdza istnienie obu interesów przemawiających za udzieleniem ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego, nie może ogólnikowo powołać się na stwierdzenie, że całokształt okoliczności przemawia za odmową umorzenia. Organ ma swobodę wyboru, niemniej jednak rozstrzygnięcie podejmowane w ramach uznania administracyjnego nie może być dowolne.

Ponadto, sąd podzielił pogląd RPO, zgodnie z którym organ powinien skonfrontować zasadę powszechności opodatkowania z innymi konstytucyjnymi zasadami, jak np. zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Wyrok WSA w Lublinie (sygn.akt I SA/Lu 428/17) jest nieprawomocny.