Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rząd zmienił granice gmin na terenie, gdzie leży Elektrownia Bełchatów. Gmina Kleszczów, której część z elektrownią włączono do Bełchatowa, nie mogła odwołać się do sądu
• Rada Gminy Kleszczów złożyła wniosek w tej sprawie do Trybunału Konstytucyjnego
• Do postępowania w TK przyłączył się Rzecznik Praw Obywatelskich
• Podziela zarzuty Rady Gminy co do dopuszczalności zmian granic bez konsultacji; konstytucyjnych i ustawowych przesłanek takich działań Rady Ministrów oraz faktu dokonania zmiany granic w trzy dni 

Chodzi o czynność Rady Ministrów z 27 grudnia 2021 r. ws. przyjęcia bez zmian projektu rozporządzenia w sprawie zmiany od 1 stycznia 2022 r. granic gmin przez włączenie do dotychczasowego obszaru gminy Bełchatów obszaru obrębu ewidencyjnego Wola Grzymalina, o powierzchni 2061,59 ha, z gminy Kleszczów.

Na przekazanych terenach znajduje się m.in. Elektrownia Bełchatów, której podatki olbrzymią kwotą zasilały budżet gminy Kleszczów. Oznacza to praktycznie, że wpływy te przejęła gmina Bełchatów.

Rada Gminy Kleszczów zakwestionowała  w szczególności: art. 4a ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym (u.s.g.), a także samo rozporządzenie z 27 grudnia 2021 r. w części, w jakiej odnosi się ono do zmiany granic pomiędzy gminami Bełchatów i Kleszczów. 

Zastrzeżenia wnioskodawcy koncentrują się na trzech obszarach.

• dopuszczalności dokonania zmian granic bez przeprowadzenia konsultacji  z mieszkańcami jednostki samorządu terytorialnego, 
• dokonanie konkretnej zmiany granic w kontekście konstytucyjnych i ustawowych przesłanek warunkujących korzystanie przez Radę Ministrów z przyznanej jej kompetencji,
• trybu zmiany w powiązaniu z terminem jej dokonania (upływ jedynie trzech dni od opublikowania rozporządzenia z 27 grudnia 2021 r. do wejścia w życie zmiany granic). 

Zastrzeżenia te są w ocenie Rzecznika zasadne. Dlatego zgłosił on udział w postępowaniu TK z wniosku Rady Gminy Kleszczów (sygn. K 6/23) i przedstawił następujące stanowisko:

• art. 4a ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (aktualny t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 40 – dalej jako „ustawa o samorządzie gminnym” lub „u.s.g.”) rozumiany w ten sposób, że upływ wskazanego w nim 3-miesięcznego terminu zwalnia z wymogu przeprowadzenia konsultacji z mieszkańcami, o których mowa w art. 4a ust. 1 u.s.g. lub referendum konsultacyjnego, o którym mowa w art. 4c u.s.g. przed wydaniem rozporządzenia, o którym mowa w art. 4 ust. 1 u.s.g. - jest niezgodny z art. 15 ust. 2 Konstytucji RP i z art. 5 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego sporządzonej w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 124 poz. 607 – dalej jako „EKSL”);
• § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2021 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin (Dz. U. z 2021 r. poz. 2444) jest niezgodny:
  z art. 4a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym w zw. z art. 15 ust. 2 Konstytucji RP i art. 5 EKSL;
  z art. 7 i art. 92 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 146 ust. 4 pkt 2 Konstytucji RP.
• § 3 w zw. z § 1 rozporządzenia, o którym mowa w pkt. 1 jest niezgodny z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1461) w zw. z wynikającymi z art. 2 Konstytucji RP zasadą ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasadą prawidłowej legislacji.
• w pozostałym zakresie postępowanie podlega umorzeniu ze względu na zbędność wydania wyroku .

W 25-stronicowym piśmie procesowym (w załączniku na dole strony) RPO szczegółowo uzasadnia skargę z powołaniem się na standardy ustawowe i konstytucyjne oraz orzecznictwo sądów administracyjnych. 

RPO poddaje pod rozwagę TK ewentualne zawieszenie postępowania do  prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy ze skargi Rzecznika na czynność Rady Ministrów z 27 grudnia 2021 r., którą rozpatruje Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (sygn. I SA/Wa 1815/22). Art. 177 § 1 pkt 3 K.p.c. daje podstawę do zawieszenia postępowania „jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej”.

V.600.1.2023