Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Aktualny model funkcjonowania biegłych nie gwarantuje powoływania w postępowaniach sądowych i przygotowawczych osób, które zapewniają wydawanie prawidłowych merytorycznie, rzetelnych i terminowych opinii. Rzecznik zwrócił się w sprawie tego problemu do Ministra Sprawiedliwości.

W ocenie NIK, istniejący model funkcjonowania biegłych sądowych ma negatywny wpływ na sprawność prowadzonych postępowań sądowych i przygotowawczych, a tym samym na realizację prawa obywateli do rzetelnego procesu w rozsądnym terminie. Zaproponowane w projekcie ustawy o biegłych sądowych zmiany przepisów również są niewystarczające dla zagwarantowania prawidłowego i efektywnego funkcjonowania tej instytucji. Brakuje m.in. mechanizmów weryfikacji kompetencji powoływanych przez strony biegłych, a w konsekwencji kryteriów gwarantujących jakość przedstawianych opinii. Ponadto, możliwość finansowania przez strony opinii biegłego może powodować, że nie będą one obiektywne.

Rzecznik Praw Obywatelskich podziela obawy Najwyższej Izby Kontroli. Na przestrzeni ostatnich lat wielokrotnie apelował o konieczność pilnego wprowadzenia do polskiego porządku prawnego kompleksowej ustawy, która w sposób wyczerpujący uregulowałaby zagadnienie funkcjonowania biegłych sądowych, w tym m.in. procedurę ich powoływania i nadzoru, sposób weryfikacji kandydatów do pełnienia tej funkcji oraz określanie zasad ich wynagradzania. Niestety, do chwili obecnej wskazany akt normatywny nie został uchwalony.

Mirosław Wróblewski, Dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego w Biurze RPO: sfinalizowanie prac nad procedowaną przez wiele lat w Ministerstwie Sprawiedliwości ustawą o biegłych sądowych ma niezwykle ważne znaczenie z punktu widzenia ochrony praw człowieka, a przede wszystkim z punktu zapewnienia realizacji prawa do rzetelnego i sprawnego postępowania sądowego. Brak odpowiedniej regulacji prawnej tej problematyki wpływa negatywnie na kondycję polskiego wymiaru sprawiedliwości, a przez to na naruszanie praw konkretnych ludzi. Gdy sąd nie uzyskuje rzetelnej merytorycznie opinii biegłego, bądź czeka na nią przez długi okres, cierpią na tym prawa obywateli. Przewlekłość postępowania sądowego, tak często stwierdzana przez Europejski Trybunał Praw Człowieka względem Polski, wynika w wielu sprawach właśnie z tych problemów. Wejście w życie nowej procedury karnej sprawia zaś, że nowa regulacja dotycząca biegłych jest tym bardziej pilna.