Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Studenci z Europejskiego Stowarzyszenie Studentów Prawa ELSA przygotowali analizę prawną (krytyczną glossę) do zeszłotygodniowego wyroku Trybunału Konstytucyjnym, który pod przewodnictwem Julii Przyłębskiej orzekł, że kadencja RPO Adama Bodnara musi wygasnąć w ciągu 3 miesięcy, nawet jeśli parlament nie zdoła wybrać jego następcy.
• Konstytucja wymaga bowiem, by Rzecznika Praw Obywatelskich wybrały w porozumieniu obie izby parlamentu, Sejm i Senat. A ponieważ izby te są wybierane w różny sposób (Sejm – w wyborach proporcjonalnych, w głosowaniu na kandydatów na listach partyjnych, Senat – w wyborach większościowych, w głosowaniu na na osoby), mogą mieć różny skład polityczny. Mimo to Konstytucja zakłada wybór RPO przez Sejm za zgodą Senatu.
• Dlatego ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich stanowi w art. 3 ust 6, że dopóki nowy Rzecznik nie zostanie wybrany, dotychczasowy kontynuuje misję.
• Tego właśnie przepisu dotyczyła rozprawa przed TK (K20/20), i zgodnie z ogłoszonym 15 kwietnia 2021 r. wyrokiem przepis ten przestanie obowiązywać po 3 miesiącach.
• Glosa przygotowana została przez Komitet Prawny ELSA Poland a podpisał ją Zarząd Krajowy Europejskiego Stowarzyszenia Studentów Prawa ELSA Poland.

Elsa Polska w glossie krytycznej zwraca m.in. uwagę, że już sam skład orzekający TK  w sprawie został ukształtowany z rażącym naruszeniem prawa, co może skutkować wadliwością orzeczenia, a nawet stwierdzeniem jego nieistnienia. na Europejskiego Stowarzyszenie Studentów Prawa 

Następnie – po szczegółowym omówieniu kompetencji RPO – ELSA Polska stwierdza, że Rzecznik  Praw Obywatelskich dysponuje szerokim wachlarzem kompetencji i jest niezbędny dla funkcjonowania każdego demokratycznego państwa. Tymczasem Trybunał Konstytucyjny, powołując się na niewłaściwą wykładnię przepisów, praktycznie wykluczył jego funkcjonowanie w obecnej sytuacji politycznej. Do tego niniejsze orzeczenie może prowadzić do powstania niebezpiecznego procederu, jakim jest kwestionowanie możliwości pełnienia obowiązków przez dotychczasowych piastunów organów w przypadku upływu kadencji i czasowego braku wyboru następców również w przypadku Prezesa NBP i Prezesa NIK.

Swoją glossę ELSA Polska podsumowuje tak:

"W omawianej sprawie Trybunał Konstytucyjny dokonał niewłaściwej analizy przepisów Konstytucji RP. W powołaniu na rzekome bezpieczeństwo prawne oraz zasadę legalizmu i demokratycznego państwa prawnego pozbawił obywateli podstawowych środków ochrony, zapewnianych przez urząd Rzecznika Praw Obywatelskich. Na poparcie swoich tez Trybunał wygłasza argumenty, które w rzeczywistości im przeczą. Co więcej, nie uwzględnia szeroko rozumianego kontekstu społecznego i aksjologicznego systemu prawa. Przepis z art. art. 3 ust. 6 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich obowiązywał w Polsce przez 30 lat i nigdy nie był kwestionowany - mimo, iż Andrzej Zoll pełnił urząd Rzecznika Praw Obywatelskich przez siedem miesięcy po zakończeniu kadencji, nikt nie kwestionował jego pozycji jako RPO. Zgodność z Konstytucją przepisu art. 3 ust. 6 ustawy o RPO została poddana dopiero w obliczu poważnego kryzysu politycznego, kiedy to dalsze sprawowanie urzędu przez Adama Bodnara do czasu nowego wyboru RPO było jedyną gwarancją dla obywateli. Warto również zaznaczyć, że brak wyboru nowego RPO wynika z braku porozumienia pomiędzy Sejmem i Senatem i nic nie wskazuje na to, aby kryzys ten miał zostać w niedługim czasie rozwiązany. Trwający impas o charakterze politycznym przedłuża więc ryzyko braku dostępności konstytucyjnego organu stojącego na straży praw obywatelskich przez samych obywateli. Jednocześnie należy wskazać, iż każde rozwiązanie, które spowoduje powołanie osoby pełniącej urząd Rzecznika Praw Obywatelskich z pominięciem wyboru dokonanego przez Sejm za zgodą Senatu będzie niekonstytucyjne z powodu literalnego brzmienia art. 209 ust. 1 Konstytucji RP, który takiej zgody wymaga".

Caly dokument jest załączony poniżej.