Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ten sam sąd w odstępie sześciu lat wydał identyczne postanowienia spadkowe wobec tego samego kręgu spadkobierców
• Choć obie decyzje tak samo regulują prawa do spadku, to doszło do naruszenia zasady, że daną sprawę sąd bada tylko raz
• Dlatego RPO złożył skargę o wznowienie postępowania sądowego i uchylenie późniejszej decyzji sądu

Pierwsze orzeczenie wydano w 2006 r. na wniosek jednego z trzech spadkobierców ustawowych. Sześć lat później z takim samym wnioskiem wystąpił inny spadkobierca ustawowy.

W obu postępowaniach sądowych brali udział wszyscy zainteresowani. Niemniej jednak żaden z nich  nie wspomniał przed sądem rozpoznającym sprawę po raz drugi o postanowieniu z 2006 r. W konsekwencji w 2012 r. sąd po raz drugi stwierdził nabycie spadku po tej samej osobie.

A oba postanowienia spadkowe rozstrzygały sprawę dokładnie w ten sam sposób. W obu przypadkach wystąpił ten sam krąg spadkobierców. Każdemu z nich przypadła taka sama wielkość udziału w spadku. Być może właśnie z tego powodu spadkobiercy początkowo nie dostrzegali problemu w całej sytuacji.

Dopiero kilka lat później do spadkobierców zwróciły się organy skarbowe, wzywając do wyjaśnienia, czemu w obrocie prawnym funkcjonują dwa orzeczenia spadkowe po tej samej osobie.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich funkcjonowanie dwóch prawomocnych postanowień stwierdzających nabycie spadku po tym samym spadkodawcy jest zjawiskiem patologicznym. To także wadliwość prawna, która godzi w powagę wymiaru sprawiedliwości oraz konstytucyjne zasady zaufania obywatela do państwa oraz bezpieczeństwa prawnego, jak również konstytucyjne prawo do sądu i prawo dziedziczenia.

Nie ma przy tym znaczenia, że oba postanowienia regulują prawa do spadku w ten sam sposób, zgodnie z przepisami prawa materialnego. W sprawie doszło bowiem do naruszenia tzw. powagi rzeczy osądzonej. Dlatego konieczne okazały się działania w celu wyeliminowania drugiego postanowienia spadkowego.

Z uwagi na datę jego wydania Rzecznik nie musiał sięgać po najdalej idący środek zaskarżenia, jakim jest skarga nadzwyczajna. Działając na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego, złożył skargę o wznowienie postępowania sądowego zakończonego w 2012 r. Wniósł o uchylenie tego postanowienia oraz odrzucenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, złożonego w warunkach powagi rzeczy osądzonej.   

IV.511.52.2020