Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ten sam sąd wydał w odstępie 6 lat podobne postanowienia spadkowe wobec tego samego kręgu spadkobierców
• RPO wniósł o wznowienie postępowania sądowego i uchylenie późniejszej decyzji sądu
• Mimo, że obie decyzje wskazywały tych samych spadkobierców, to doszło do naruszenia zasady, że daną sprawę sąd bada tylko raz

To kolejna interwencja, którą w interesie obywateli podjął Rzecznik Praw Obywatelskich - wobec naruszenia konstytucyjnej zasady zaufania do państwa i bezpieczeństwa prawnego.

W 2013 r. Sąd Rejonowy w S. na wniosek wdowy po zmarłym stwierdził, że na podstawie ustawy spadek nabyli - z dobrodziejstwem inwentarza - w udziałach po 1/3:  wdowa,  syn i córka. Postanowienie uprawomocniło się.

Kilka lat później okazało się, że w skład majątku po zmarłym  wchodzą także gospodarstwa rolne. Osoba chętna do ich nabycia zainicjowała postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. Księgi wieczyste gospodarstw rolnych wciąż bowiem odzwierciedlały zmarłego jako właściciela. A osoba ta nie wiedziała, że już wcześniej prawomocnie zakończono postępowanie w sprawie spadku.

W 2019 r. ten sam sąd wydał kolejne postanowienie spadkowe. Krąg spadkobierców określił na podstawie ustawy tak samo jak w 2013 r. i z identycznymi  udziałami w spadku - nie było zaś wzmianki o dobrodziejstwie inwentarza. Wobec niewniesienia apelacji postanowienie to także uprawomocniło się.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich funkcjonowanie dwóch prawomocnych postanowień o nabyciu spadku po tym samym spadkodawcy jest zjawiskiem patologicznym. To także wadliwość prawna, która godzi w powagę wymiaru sprawiedliwości oraz konstytucyjne zasady zaufania obywatela do państwa oraz bezpieczeństwa prawnego, jak również konstytucyjne prawo do sądu i prawo dziedziczenia.

Skoro w tej sprawie było już prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłym, sąd w 2019 r. powinien był odrzucić kolejny wniosek. Mimo że samo przeprowadzenie postępowania niedopuszczalne, sąd rozpoznał wniosek i wydał rozstrzygnięcie w zakresie objętym powagą rzeczy osądzonej.

Dlatego konieczne jest działanie w celu wyeliminowania drugiego postanowienia spadkowego.

Z uwagi na datę jego wydania Rzecznik nie musiał sięgać po najdalej idący środek zaskarżenia, jakim jest skarga nadzwyczajna  - wystarczyła skarga o wznowienie postępowania. RPO ma na to termin trzech miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o podstawie wznowienia. Wniósł zatem o uchylenie deyczji z 2019 r. oraz odrzucenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, złożonego w warunkach powagi rzeczy osądzonej.   

Postanowienie sądu (aktualizacja 20 października 2020)

15 września 2020 r. Sąd Rejonowy w S. uchylił zaskarżone postanowienie z 2019 r. i odrzucił wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Tym samym sąd uwzględnił wniosek RPO. 

IV.7000.145.2020