Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich zaapelował do Prezydenta RP, aby przed podpisaniem ustawy antyterrorystycznej wysłał ją do Trybunału Konstytucyjnego

- Zwracam się do Pana Prezydenta o wystąpienie z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy o działaniach antyterrorystycznych z Konstytucją przed jej podpisaniem – napisał rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar w liście z 21 czerwca 2016 r. do prezydenta RP Andrzeja Dudy.

Ustawa o działaniach antyterrorystycznych będzie miała wpływ na stan przestrzegania praw i wolności człowieka i obywatela, na straży których, stoi Rzecznik Praw Obywatelskich.  

Projekt został przyjęty przez rząd 10 maja, uchwaloną przez Sejm ustawę Prezydent otrzymał 17 czerwca. Nowe przepisy mają wejść w życie w ciągu 7 dni od ogłoszenia. Tymczasem budzą one bardzo poważne wątpliwości.

Rzecznik Praw Obywatelskich podkreśla, że przyznanie właściwych uprawnień służbom odpowiedzialnym za walkę z terroryzmem jest obowiązkiem państwa. Jednak pod hasłem walki z terroryzmem nie można ingerować w prawa i wolności człowieka w sposób nieproporcjonalny.

- Dlatego, mając na uwadze to, że Pan Prezydent jest strażnikiem Konstytucji, zwracam się do Pana Prezydenta o skorzystanie z uprawnienia określonego w art. 122 ust. 3 Konstytucji RP – pisze RPO.

Zarzuty dotyczące niezgodności z Konstytucją projektowanych przepisów zgłaszane były na etapie prac rządu, i później – w parlamencie. Szereg uwag zgłoszono także w trakcie obywatelskiego wysłuchania publicznego 6 czerwca na Uniwersytecie Warszawskim  Nie zostały rozpatrzone. Dlatego tak ważne jest, by zajął się nimi Prezydent.

Najistotniejsze wątpliwości, które powinny być starannie zbadane, dotyczą czterech kwestii:

1) Przyznanie nowych uprawnień ABW, przy jednoczesnym braku jakiejkolwiek kontroli nad jej działaniami

• Szef ABW ma prowadzić wykaz osób podejrzewanych o działalność terrorystyczną. To, kogo ten wykaz ma dotyczyć, opisane jest tak nieprecyzyjnie. Nie ma żadnych procedur kontroli i sprawdzenia, czy ABW się nie pomyliła wpisując kogoś do wykazu.
• Szef ABW może zarządzić podsłuch wobec osoby niebędącej obywatelem RP, jeśli są wobec niej podejrzenia, że może prowadzić działalność terrorystyczną. Nie podlega to kontroli sądu. Jeżeli rozpatrzy się ten problem w kontekście innych zmienionych ostatnio przepisów, można dojść do przekonania, że wykorzystanie dowodów zdobytych przy okazji tych czynności nie będzie podlegało żadnej kontroli,

2) Nieproporcjonalne ograniczenie praw i wolności człowieka i obywatela, w szczególności prawa do prywatności i prawa do zgromadzeń publicznych

• Zasadnicze wątpliwości budzi przepis pozwalający na blokowanie internetu
• Można będzie zakazać zgromadzeń i imprez masowych w przypadku trzeciego lub czwartego stopnia alarmowego. Sam zakaz nie budziłby wątpliwości, ale nie jest jasne, jak i kiedy wprowadza się poszczególne stopnie alarmowe i co to jest  „zdarzenie o charakterze terrorystycznym”.
• Szef ABW dostaje prawo dostępu do wszystkich danych zgromadzonych w rejestrach publicznych i ewidencjach  Nie podlega to kontroli

3) Szczególne środki wobec cudzoziemców, w tym obywateli państw Unii Europejskiej

Chociaż Trybunał Konstytucyjny dopuścił możliwość różnicowania standardów wobec obywateli oraz nieobywateli, to nie może to znaczyć zupełnego odebrania cudzoziemcom praw (podsłuchy, możliwość pobierania danych biometrycznych). Przesłanki, dla których służby podejmują działania wobec tych osób, oparte są – zgodnie z ustawą – głównie na podejrzeniach i wątpliwościach. Nie ma żadnej procedury weryfikującej prawidłowość działań.

4) Przyznanie prawa do specjalnego użycia broni

W art. 23 ustawy uregulowano zasady użycia broni palnej do ratowania życia ofiar terrorysty. Znaczenie tego przepisu można poznać wyłącznie analizując kluczowe dla ustawy pojęcia „zdarzenie o charakterze terrorystycznym”, czy „działania antyterrorystyczne”. A nie są one precyzyjne.

RPO przypomina, że w podobnym trybie – i bez uwzględnienia zgłaszanych uwag – procedowana była nowelizacja ustawy o Policji z 15 stycznia 2016 r.  W efekcie 10 czerwca Komisja Wenecka wydała w jej sprawie opinię, stwierdzając, że budzi zastrzeżenia co do zgodności ze standardami międzynarodowymi, zwłaszcza dlatego, że działania służb nie są poddane wystarczającej kontroli.