Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniu 8 kwietnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Romów. Z tej okazji Rzecznik Praw Obywatelskich, działający także jako niezależny organ ds. równego traktowania, pragnie podkreślić znaczenie historii, kultury i tożsamości tej społeczności, ale także wskazać na wyzwania, z którymi na co dzień mierzą się Romowie i Romni w Polsce.

Rzecznik Praw Obywatelskich w ciągu ostatnich kilku lat obserwuje stopniową poprawę sytuacji mniejszości romskiej w Polsce. Wpływ na to ma zarówno głębokie zaangażowanie organizacji romskich, jak i funkcjonowanie tzw. Programu romskiego (aktualnie: Programu integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce na lata 2021-2030). W jego ramach dodatkowe środki przeznaczane są m.in. na cele mieszkaniowe, czy wspieranie edukacji dzieci. Rzecznik nieustannie podkreśla, że choć Program ten nie jest pozbawiony wad, wpływa on pozytywnie na wypełnienie przez państwo pozytywnego obowiązku czynnego popierania pełnej i rzeczywistej równości mniejszości w życiu ekonomicznym i społecznym, wynikającego m.in. z art. 4 ust. 2 Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych.

Wspomniany Program nie jest jednak środkiem wystarczającym do skutecznego przeciwdziałania wykluczeniu z życia społecznego i ekonomicznego, czy walki z uprzedzeniami i ksenofobią, z którymi nadal mierzy się duża część mniejszości romskiej. Widać to na przykładzie sytuacji socjalno-bytowej mieszkańców osiedli romskich w województwie małopolskim. Żyjące tam od kilku pokoleń rodziny, ze względu na dramatyczne warunki mieszkaniowe oraz dyskryminację ze strony potencjalnych pracodawców, mają niewielkie szanse na podjęcie realnej konkurencji na lokalnym rynku pracy. W efekcie, mieszkańcy tych osiedli często nie są w stanie samodzielnie poprawić własnej sytuacji bytowej i pozostają całkowicie uzależnieni od pomocy socjalnej. W tym kontekście podkreślenia wymaga potrzeba zaangażowania władz samorządowych we współpracę z lokalnymi społecznościami romskimi, co pozwoliłoby na efektywne wykorzystanie środków pochodzących z Programu, z uwzględnieniem także specyficznych potrzeb Romów i Romni.

Jednocześnie Rzecznik, wobec wojny w Ukrainie, zwraca uwagę na sytuację uchodźców z Ukrainy pochodzenia romskiego poszukujących w Polsce bezpiecznych warunków życia. Grupa ta doświadczała systemowego wykluczenia również podczas pobytu w Ukrainie, w Polsce również ze względu na barierę językową, tym bardziej jest narażona na dyskryminację i marginalizację społeczną. Problemy, z którymi mierzą się uchodźcy z Ukrainy pochodzenia romskiego, dotyczą trudności w dostępie do bezpiecznego i godnego zakwaterowania, edukacji, opieki zdrowotnej czy rynku pracy. Dlatego też Rzecznik pragnie zasygnalizować potrzebę opracowania trwałych rozwiązań systemowych, których celem byłoby wyrównanie szans także tej grupy uchodźców z Ukrainy przebywających w Polsce.