Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Po 10 latach od zdania egzaminu adwokackiego wygasa prawo złożenia wniosku o wpis na listę adwokatów
• W ocenie Rzecznika taki przepis z 2014 r. ogranicza konstytucyjne prawo dostępu do zawodu oraz zasadę demokratycznego państwa prawnego
• Wcześniej prawo pozwalało na taki wpis bezterminowo
• Od trzech lat Ministerstwo Sprawiedliwości nie odpowiada na wystąpienie RPO w tej sprawie

Skargi napływające do Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczą przepisu art. 69b ustawy – Prawo o adwokaturze. Po nowelizacji z 26 czerwca 2014 r. przewiduje on wygaśnięcie uprawnienia do złożenia wniosku o wpis na listę adwokatów po 10 latach od uzyskania pozytywnego wyniku egzaminu adwokackiego. Wcześniej przepisy stanowiły, że osoba, która spełnia ustawowe wymagania do wpisu na listę adwokatów, uprawnienie to uzyskiwała bezterminowo.

Zdaniem skarżących nowa regulacja w sposób nieuzasadniony ogranicza prawo dostępu do zawodu oraz zasadę demokratycznego państwa prawnego. Nie uwzględnia bowiem takich okoliczności jak zatrudnienie danej osoby na stanowisku wymagającym kwalifikacji na poziomie stwierdzonym wynikiem egzaminu. 

W 2016 r. Rzecznik napisał w tej sprawie do Ministra Sprawiedliwości. Wskazywał, że nowy przepis dotyczy wszystkich osób, które kiedykolwiek uzyskały uprawnienie do złożenia wniosku o wpis. W konsekwencji pozbawia on nabytego już i nieograniczonego w czasie uprawnienia do złożenia wniosku o wpis osoby, które uprawnienie to uzyskały przed wejściem noweli w życie.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego odstępstwa od zasady ochrony praw nabytych są dopuszczalne tylko w szczególnych sytuacjach. W ocenie Rzecznika wprowadzone ograniczenie nie ma wystarczającego uzasadnienia. Nie jest nim stwierdzenie, że nowa regulacja ma zapewnić prawidłowe funkcjonowanie mechanizmu powrotu do wykonywania zawodu.

Zawód adwokata należy do zawodów zaufania publicznego. Dlatego ustawodawca powinien wprowadzić ograniczenia w możliwości jego wykonywania. Nie może to jednak być podstawą stanowienia prawa, które powoduje automatyczne wygaśnięcie uprawnień do wykonywania zawodu.

Według Rzecznika nowy przepis może być zasadny wobec osób, które po zdaniu egzaminu nie podejmowały przez 10 lat czynności związanych z wykorzystaniem wiedzy prawniczej. Trudno jednak uznać za słuszne stosowanie go wobec osób, które zadania takie wykonywały. Dlatego w zakresie, w jakim uzależnia on wygaśnięcie uprawnienia do wniosku o wpis na listę adwokatów wyłącznie od upływu 10 lat, może prowadzić do nieuzasadnionego ograniczenia prawa dostępu do zawodu (art. 65 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji) oraz zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) - uznał RPO.

Resort nie odpowiedział. Swe wystąpienia Rzecznik ponawiał  w 2016 i 2017 r.

- Zmuszony jestem zauważyć, że nieudzielanie Rzecznikowi Praw Obywatelskich odpowiedzi na jego wystąpienia stanowi naruszenie art. 15 ust. 2 zd. 1 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, który wymaga, by każdy organ otrzymujący wystąpienie Rzecznika udzielał na nie odpowiedzi bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu 30 dni – napisał Adam Bodnar do ministra Zbigniewa Ziobry. Zwrócił się z prośbą o niezwłoczną odpowiedź.

VII.561.11.2015