Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie przepisów Kodeksu karnego wykonawczego dotyczących składania przez skazanych wniosków, skarg i próśb do organów wykonujących orzeczenie.

Z art. 63 Konstytucji RP wynika, że każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej. W stosunku do określonej kategorii podmiotów, tj. osób skazanych w ich relacjach z organami wykonującymi orzeczenie, ustawodawca wprowadził jednak dodatkowe warunki korzystania ze skargi (wniosku) w postaci udokumentowania swoich żądań lub propozycji oraz używania poprawnego języka. Bez spełnienia tych warunków, skarga pozostanie bez rozpoznania.

Wprowadzone ograniczenia prawa do skargi nie spełniają kryterium konieczności. Zgodnie z konstytucją ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie prawnym dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób.

Ponadto, kwestionowane przepisy naruszają zapisaną w art. 32 Konstytucji zasadę równości wobec prawa. Nie można bowiem uznać, że do zróżnicowania doszło z zastosowaniem racjonalnych kryteriów, skoro skarga kierowana w imieniu skazanego przez inną osobę do organu wykonującego orzeczenie nie jest objęta rygorami wynikającymi z zaskarżonych przepisów. Takie obostrzenia nie dotyczą również skargi skazanego kierowanej do innych organów władzy publicznej niż organy wykonujące orzeczenie.

Tymczasem należy podkreślić, że skarga w polskim systemie prawnym stanowi odformalizowany środek ochrony interesów jednostki, a potwierdzeniem tego jest ogólna regulacja zawarta w art. 227 k. p. a.

Ewa Dawidziuk z  Zespołu Prawa Karnego w Biurze RPO

W praktyce osoby pozbawione wolności niejednokrotnie nie będą potrafiły w dostateczny sposób uzasadnić zawartych w skardze żądań, przedstawić wystarczających dowodów podnoszonych przez siebie zarzutów. Z samego zaś faktu pobytu w więzieniu wynika, że nauczeni są oni posługiwania się gwarą więzienną. Tymczasem kodeks karny wykonawczy stanowi również, że fakt posłużenia się wyrazami lub zwrotami powszechnie uznawanymi za wulgarne lub obelżywe albo gwarę przestępców, może spowodować pozostawienie skargi, wniosku lub prośby bez rozpoznania. W taki sposób można również postąpić, jeśli skarga nie zawiera uzasadnienia zawartych w niej żądań w stopniu umożliwiającym jej rozpoznanie. Takie unormowania są zatem, zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, niekonstytucyjne, ograniczając konstytucyjne prawo do skargi każdego człowieka i naruszając zasadę równości wobec prawa.