Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Prezydent Świdnicy zakazała urzędnikom udzielania dziennikarzom informacji na temat pracodawcy
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk wystąpił do prezydent Beaty Moskal-Słaniewskiej  
• Przedstawił opinię o konieczności zmiany § 5 ust. 1 pkt 1 Regulaminu pracy Urzędu Miejskiego w celu zagwarantowania pracownikom ochrony wolności wypowiedzi, a prasie możliwości korzystania z dziennikarskiego prawa do informacji

Rzecznik kilkakrotnie zwracał uwagę, że zakazywanie pracownikom udzielania prasie informacji na temat pracodawcy może naruszać prawo. Według art. 5 Prawa prasowego, każdy - zgodnie z zasadą wolności słowa wyrażoną w art. 54 Konstytucji RP i art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i prawem do krytyki - może udzielać informacji prasie i nikt nie może być narażony na uszczerbek lub zarzut z powodu udzielenia informacji prasie, jeżeli działał w granicach prawem dozwolonych. 

Art. 11 ust. 3 Prawa prasowego stanowi zaś, że kierownicy jednostek organizacyjnych są obowiązani umożliwiać dziennikarzom nawiązanie kontaktu z pracownikami oraz swobodne zbieranie wśród nich informacji i opinii.

Nie ulega wątpliwości, że pewne ograniczenie wolności wypowiedzi - np. wprowadzenie wewnętrznej polityki udzielania oficjalnych informacji o pracy urzędu przez rzeczników prasowych - nie stoi w sprzeczności ze standardem konstytucyjnym. Jednakże przepisy będące podstawą takiego ograniczenia muszą wynikać z ustawy i być wystarczająco precyzyjne, aby nie prowadzić do tzw. efektu mrożącego co do samej możliwości korzystania z wolności wypowiedzi w obawie przed potencjalnym naruszeniem regulaminu.

Zgodnie z § 5 ust. 1 pkt 1 Regulaminu pracy UM w Świdnicy: „pracownikowi zabrania się: 1) udzielania do mediów (m.in. do prasy, radia, telewizji, portali internetowych) jakichkolwiek wypowiedzi na temat pracodawcy bez uprzedniej zgody Prezydenta Miasta lub osoby przez niego upoważnionej". Może to powodować przekonanie o niemożności jakiegokolwiek odniesienia się do pracodawcy w rozmowie z dziennikarzami.

Wątpliwości Rzecznika dotyczące ograniczenia wolności wypowiedzi nie oddala "zawężająca" wykładnia omawianego przepisu przedstawiona w odpowiedzi Prezydent Świdnicy na wystąpienie Rzecznika. Także bowiem przy przyjęciu założenia, że przepis „dotyczy wyłącznie pracowników w zakresie realizowanych przez nich obowiązków pracowniczych i wyłącznie w zakresie świadczonej pracy", zakres normatywny tego przepisu w dalszym ciągu budzi istotne wątpliwości. 

Tak sformułowany przepis może bowiem powodować, że ograniczone zostanie również działanie w interesie publicznym, polegające na przekazaniu informacji na temat uchybień instytucjonalnych (tzw. sygnalizacja). Tymczasem w demokratycznym społeczeństwie interes ten każdorazowo przeważa nad interesem w postaci ochrony reputacji branżowej przedsiębiorstwa, zakładu pracy, czy interesów pracodawcy.

Pracownicy urzędu - wobec jednoznacznego brzmienia przepisu - mogą mieć uzasadnione wątpliwości, czy w ich konkretnej sprawie ta "zawężająca" wykładnia znajdzie zastosowanie. W efekcie mogą oni zrezygnować z prawa do wypowiedzi z obawy przed konsekwencjami służbowymi. Stan prawny ukształtowany treścią przepisu, który - jak wskazuje pismo Prezydent - wymaga uzupełnienia w drodze zaprezentowania RPO jego prawidłowej wykładni nie daje gwarancji, że przy ewentualnej zmianie Prezydenta Miasta zaprezentowana wykładnia zostanie podtrzymana.

Konstrukcja normatywna regulaminu pracy w urzędzie gminy, w której posłużono się wyrażeniem nt. osób „wyłącznie" uprawnionych do kontaktu z mediami, była przedmiotem kontroli pod względem legalności. Zakończyła się ona negatywnym dla organu wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy (sprawa II SA/Bd 511/10). Sąd orzekł bowiem prawomocnie, że „zapis spornego zarządzenia określający osoby «wyłącznie» upoważnione do kontaktu z mediami, ma właśnie charakter ograniczający zarówno wynikające z art. 11 ust. 1 prawa prasowego tzw. dziennikarskie prawo do informacji tj. prawo dziennikarzy do kontaktu z pracownikami określonej jednostki organizacyjnej, jak i uprawnienie pracowników tychże jednostek do udzielania prasie informacji i wyrażania opinii o działalności tych jednostek." Sąd uznał, że „takie ograniczenie prawa do uzyskania i udzielenia informacji stanowiło o wadliwości aktu o charakterze kwalifikowanym, gdyż w sposób istotny naruszyło przepis art. 11 ust. 3 w zw. art. 11 ust. 1 prawa prasowego".

RPO uznał zatem za konieczne przedstawienie opinii o konieczności zmiany § 5 ust. 1 pkt 1 Regulaminu. Stanisław Trociuk prosi Panią Prezydent o ustosunkowanie się do tez opinii.

VII.564.525.2023