Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych zwraca uwagę na realny spadek wynagrodzeń biegłych sądowych
• Ich stawki zależą od kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, która obecnie nie jest waloryzowana
• Niskie stawki biegłych mogą wpłynąć negatywnie na postępowania sądowe

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek występuje w tej sprawie do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry.

RPO zapoznał się ze stanowiskiem Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych z 16 listopada 2022 r. dotyczącym obliczania stawek biegłych sądowych. Wskazano w nim problem realnego spadku wynagrodzeń biegłych sądowych. Spowodowane jest to uzależnieniem stawki dla biegłych od kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, której wysokość określa ustawa budżetowa oraz brakiem waloryzacji tej kwoty. 

Federacja podkreśliła, że już obecnie najniższy wymiar godzinowej stawki zbliża się do dopuszczalnych prawem stawek minimalnych, a od lipca 2023 r. będzie niższy od stawki minimalnej wynikającej z rozporządzenia Rady Ministrów.

Kwestie te zasługują na analizę, ze względu na znaczenie pracy biegłych sądowych dla prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Ustalenie okoliczności faktycznych w ramach procesu wymaga wiedzy specjalnej, którą nie dysponują organy procesowe.

Federacja słusznie zauważyła, że wysokość stawek  jest wprost uzależniona od kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, której wysokość jest określona corocznie w ustawie budżetowej. 

Kwota ta na przestrzeni 15 lat wzrosła jedynie o około 1,2%. Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt. 2 lit. a ustawy budżetowej na rok 2023 ustalono wysokość kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na 1789,42 zł. Natomiast, zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt. 2 lit. a ustawy budżetowej z 2008 roku kwota bazowa stanowiła 1766,46 zł. W 2023 r. kwota ta nie jest waloryzowana.

Wpływa to na wysokość stawek dla biegłych. Powoduje, że pozostają niewspółmiernie niskie do nakładu pracy oraz wiedzy wymaganej od biegłego sądowego.

Z uwagi na kluczową rolę, jaką odgrywają biegli w postępowaniu sądowym, istnieje obawa, że tak niska stawka dla biegłych sądowych wpłynie negatywnie na postępowanie sądowe ze względu na ograniczoną liczbę osób mających doświadczenie zawodowe oraz ugruntowany dorobek, które będą wnioskować o wpis na listę biegłych sądowych.

Minister Sprawiedliwości nie jest samodzielnym decydentem co do ustawy budżetowej. Jednak należy podzielić stanowisko Federacji, że rozwiązaniem, które leży w gestii ministra, jest podwyższenie wysokości liczby procentowej będącej mnożnikiem dla stawek bazowych zawartych odpowiednio w rozporządzeniu MS z 24 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu cywilnym oraz w rozporządzeniu z 24 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu karnym.

Podobne rozwiązania dotyczące podwyższenia procentowych mnożników stawek bazowych były już kilkukrotnie wprowadzane, m.in. przy określaniu wysokości diety radnego oraz wynagrodzeń członków Państwowej Komisji Wyborczej.

Rzecznik prosi ministra o odniesienie się do tych uwag oraz o rozważenie podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych. 

II.7002.2.2022