Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Oprocentowanie pożyczek na cele mieszkaniowe dla sędziów i prokuratorów jest zbyt wysokie – takie skargi otrzymuje RPO
• Zasady przyznawania pożyczek określa Minister Sprawiedliwości w rozporządzeniu. Skarżący wskazują, że pozostają one niezmienione niemal od 30 lat, mimo zmieniających się warunków gospodarczych
• Oprocentowanie pożyczek, którego wzrost związany jest ze wskaźnikiem inflacji, w 2015 r. wynosiło 1,2%, a w 2023 r. – już 9,8%
• Ta forma pomocy finansowej przestała być w związku z tym atrakcyjna, a koszty tych sędziów i prokuratorów, którzy wzięli już pożyczkę, wielokrotnie wzrosły
• Marcin Wiącek pisze w tej sprawie do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry
• AKTUALIZACJA: Resort opracował projekt zmian rozporządzenia. RPO pozytywnie ocenia powiązanie maksymalnego poziomu oprocentowana ze stopą referencyjną NBP i przedstawia MS uwagi do projektu

Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz Prawo o prokuraturze przyznają sędziom i prokuratorom prawo do pomocy finansowej na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych w formie pożyczki. 

W rozporządzeniach określających zasady ich przyznawania Minister Sprawiedliwości wskazał, że „pożyczka jest oprocentowana w stosunku rocznym w wysokości średniorocznego wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, określanego corocznie w ustawie budżetowej, z uwzględnieniem dokonanych spłat”. A zatem wysokość oprocentowania pożyczki jest silnie związana z wysokością inflacji. 

Z tego względu w dzisiejszych warunkach gospodarczych – gdy inflacja jest wysoka – oprocentowanie pożyczek sędziowskich i prokuratorskich traci na atrakcyjności lub wręcz staje się mniej korzystne, niż propozycja zwykłych, komercyjnych banków.

Marcin Wiącek zwraca ministrowi uwagę, że przy kształtowaniu zasad oprocentowania tych pożyczek powinien on uwzględniać normy konstytucyjne, w szczególności zasadę zaufania obywatela do państwa wynikającą z art. 2 Konstytucji oraz zasadę prowadzenia polityki sprzyjającej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli.

Sędziowie i prokuratorzy, zaciągając pożyczki na szczególnych zasadach, działali w zaufaniu do prawodawcy i mając uzasadnione oczekiwanie, że warunki spłaty tych pożyczek nie będą gorsze niż warunki rynkowe – wskazuje Rzecznik. Dodaje, że o ile ze zmiennością oprocentowania powinien liczyć się każdy pożyczkobiorca zawierając umowę, o tyle nawet najostrożniejszy konsument nie byłby w stanie przewidzieć wszystkich zdarzeń, które w ostatnich latach wpłynęły na gwałtowny wzrost oprocentowania.

Rzecznik podkreśla również, że sędziowie i prokuratorzy korzystający z pożyczek pozbawieni są niektórych instrumentów ochrony, które przysługują użytkownikom komercyjnych rozwiązań. Wobec pożyczkobiorców – sędziów i prokuratorów – podmiot udzielający pożyczki nie ma obowiązków informacyjnych polegających na przygotowaniu ich do oceny ryzyka i kosztów związanych z zaciągnięciem pożyczki. Sędziowie i prokuratorzy nie skorzystali również z tzw. wakacji kredytowych.

Z tego względu Marcin Wiącek zwraca się do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry o rozważenie aktualizacji warunków przyznawania pożyczek na cele mieszkaniowe sędziom i prokuratorom. W szczególności sugeruje wprowadzenie gwarancji, by warunki tej pomocy finansowej nie były mniej korzystne od warunków panujących na rynku kredytów hipotecznych oraz postuluje złagodzenie negatywnych skutków wysokiej inflacji dla tych sędziów i prokuratorów, którzy już zaciągnęli pożyczki.

Opinia RPO do projektu zmian w rozporządzeniu MS

Do Rzecznika wpłynął projekt zmian w rozporządzeniu MS w sprawie sposobu planowania i wykorzystywania środków na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych sędziów oraz warunków przyznawania pomocy finansowej z tych środków. Nowelizacja przewiduje powiązanie maksymalnego poziomu oprocentowana pożyczek dla sędziów ze stopą referencyjną NBP.

W odpowiedzi zastępca RPO Stanisław Trociuk dziękuję za częściowe uwzględnienie postulatów Rzecznika z wystąpienia z 21 marca 2023 r. Zaznacza, że pozytywnie ocenia powiązanie maksymalnego poziomu oprocentowana ze stopą referencyjną NBP.

Jednocześnie ponownie postuluje, aby ustanowiono przejściowy reżim prawny łagodzący skutki nadmierny wzrost rat wynikły z hiperinflacji w przypadku sędziów, którzy już ponieśli znaczące koszty w spłacie swoich pożyczek.

Zwraca również uwagę na potrzebę uzupełnienia rozporządzenia o obowiązek udzielenia pożyczkobiorcom przed zawarciem umowy pożyczki kompleksowej informacji na temat ryzyka związanego z jej zawarciem. Wskazuje, że pomocną inspiracją dla takiej regulacji może być rekomendacja Komisji Nadzoru Finansowego dotycząca dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie z 2019 r.

VII.7216.2.2023, VII.7216.1.2023