Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Cudzoziemiec z zezwoleniem na pobyt rezydenta długoterminowego UE może ubiegać się o świadectwo kwalifikacji pilota paralotni wyłącznie po zgodzie Urzędu Lotnictwa Cywilnego - z taką wykładnią ULC zgadza się Minister Infrastruktury
• Tymczasem zgody na udział w tym szkoleniu nie musi mieć obywatel polski 
• W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich rezydenci długoterminowi UE nie podlegają obowiązkowi uzyskania tego zezwolenia 
• Mają oni bowiem  prawo do równego traktowania z obywatelami przyjmującego ich państwa członkowskiego UE w zakresie dostępu do kształcenia zawodowego 

Zastępca RPO Valeri Vachev prosi ministra infrastruktury  Andrzeja Adamczyka o uwzględnienie tego stanowiska w toku załatwiania tego typu spraw.

Do RPO wpłynął wniosek dotyczący sposobu interpretacji przez Ministra Infrastruktury oraz Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego warunków dopuszczenia do szkolenia lotniczego osoby, która jest rezydentem długoterminowym Unii Europejskiej. Minister za prawidłową uznaje przyjętą przez ULC interpretację, zgodnie z którą cudzoziemiec posiadający zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE może być dopuszczony do szkolenia lotniczego w celu uzyskania świadectwa kwalifikacji pilota paralotni wyłącznie po  uzyskaniu zezwolenia Prezesa ULC, o którym mowa w § 2 ust. 1 rozporządzenia MI z 7 sierpnia 2003 r. w sprawie szkolenia lotniczego oraz uzyskiwania licencji przez cudzoziemców.

W rozporządzeniu tym określono szczegółowe warunki, na jakich cudzoziemcy mogą być dopuszczani do szkolenia lotniczego i uzyskiwać licencje personelu lotniczego. Zasadą jest zezwolenie Prezesa ULC.  Nie dotyczy to jednak cudzoziemców, o których mowa w § 1a ust. 1 rozporządzenia. Przewiduje on bowiem, że „cudzoziemców:

1)    będących obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym,
2)    będących członkami rodzin obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej lub Konfederacji Szwajcarskiej, niebędących obywatelami jednego z tych państw, i posiadających prawo pobytu lub stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
3)    będących obywatelami państw trzecich, którym przepisy prawa Unii Europejskiej przyznają prawo do równego traktowania z obywatelami przyjmującego państwa członkowskiego Unii Europejskiej w zakresie dostępu do kształcenia zawodowego

- dopuszcza się do szkolenia lotniczego na warunkach określonych dla obywateli polskich w rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 2 września 2013 r. w sprawie licencjonowania personelu lotniczego”.

Rozporządzenie MTBiGM nie przewiduje zatem zgody Prezesa ULC na udział obywatela polskiego w szkoleniu lotniczym w celu uzyskania świadectwa kwalifikacji pilota paralotni.

Zgodnie zaś z § 1a ust. 2 rozporządzenia MI do cudzoziemców, o których mowa w ust. 1, nie stosuje się - m.in. - przepisu § 2 rozporządzenia, co oznacza, że cudzoziemcy, będący obywatelami państw trzecich, którym przepisy prawa UE  przyznają prawo do równego traktowania z obywatelami przyjmującego państwa członkowskiego UE w zakresie dostępu do kształcenia zawodowego nie muszą mieć zezwolenia Prezesa ULC, by być dopuszczonymi do szkolenia lotniczego.

Grupa cudzoziemców, o której mowa w § 1a ust. 1 pkt 3 rozporządzenia MI, dopuszczonych do przedmiotowego szkolenia na warunkach określonych dla obywateli polskich i bez konieczności zezwolenia Prezesa ULC, obejmuje osoby mające status rezydenta długoterminowego UE. Nie budzi to wątpliwości w świetle art. 11 ust. 1 lit. b dyrektywy Rady 2003/109/WE z dnia 25 listopada 2003 r. dotyczącej statusu obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi, zgodnie z którym rezydent długoterminowy korzysta z równego traktowania z obywatelami danego państwa pod względem edukacji i kształcenia zawodowego, w tym stypendiów naukowych zgodnie z prawem krajowym.

RPO powołuje się na obowiązek równego traktowania z obywatelami danego państwa członkowskiego UE pod względem edukacji i kształcenia zawodowego. Uniemożliwia on władzom polskim traktowanie osób posiadających ten status w sposób mniej korzystny w zakresie dostępu do szkolenia lotniczego w celu uzyskania świadectwa kwalifikacji pilota paralotni niż osób posiadających obywatelstwo polskie. Osobom posiadającym status rezydenta długoterminowego przyznaje zaś prawo podmiotowe do równego traktowania w przedmiotowym zakresie, którego realizacji mogą się one domagać od władz publicznych. A zatem jeśli od obywateli polskich nie wymaga się uzyskania zezwolenia Prezesa ULC, to nie  powinno być one także wymagane od osób, które zgodnie z prawem krajowym powinny być równo z nimi traktowane we wskazanych w nich zakresach.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w licznych wyrokach uznaje, że kształceniem zawodowym jest „każda forma edukacji, która przygotowuje do zdobycia kwalifikacji do wykonywania określonego zawodu, rzemiosła lub zatrudnienia lub która zapewnia niezbędne szkolenie i umiejętności w takim zawodzie, rzemiośle lub zatrudnieniu, bez względu na wiek i poziom wykształcenia uczniów lub studentów, nawet jeśli program szkolenia zawiera element ogólne wykształcenie” (wyrok TSUE z dnia 2 lutego 1988 r. w sprawie C-24/86, Blaizot przeciwko Université de Liège i in.).

Zakres i liczba wyjątków od zasady równości na gruncie dyrektywy 2003/109, w powiązaniu z koniecznością szerokiej interpretacji pojęcia „edukacji" i „kształcenia zawodowego", czyni niedopuszczalnym na gruncie wiążących Polskę przepisów prawa Unii ograniczenie prawa do równego traktowania rezydenta długoterminowego w zakresie szkolenia lotniczego w celu uzyskania świadectwa kwalifikacji pilota paralotni z tego względu, że w ocenie władz krajowych nie jest ono realizowane w ramach polskiego systemu edukacji i kształcenia zawodowego przez podmioty wchodzące w skład polskiego systemu oświaty lub systemu szkolnictwa wyższego, określone w art. 165 i art. 2 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe oraz art. 323 ust. 1 i art. 7 ustawy z 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Na takie zaś uzasadnienie wskazał minister, uznając za prawidłową przyjętą przez ULC interpretację, zgodnie z którą cudzoziemiec posiadający zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE może być dopuszczony do szkolenia lotniczego w celu uzyskania świadectwa kwalifikacji pilota paralotni wyłącznie po zezwoleniu Prezesa ULC.

W warunkach członkostwa w UE wszelkie próby wąskiej wykładni pojęcia „edukacji" i „kształcenia zawodowego" przez zawężenie ich do podmiotów tworzących ten system, jednostronnie wskazanych przez państwo członkowskie, ograniczające - przyznane rezydentom długoterminowym prawem UE - prawo do równego traktowania w ich zakresach, powinny być uznane za niedopuszczalne. 

Dlatego w ocenie RPO cudzoziemcy mający status rezydenta długoterminowego UE nie podlegają obowiązkowi uzyskania zezwolenia Prezesa ULC na szkolenie lotnicze w Polsce przed jego rozpoczęciem. ZRPO prosi o uwzględnienie tego stanowiska w toku załatwiania spraw w tym przedmiocie oraz o ustosunkowanie się ministra do całego problemu.

XI.801.7.2022