Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Organizacje związkowe działające w dużej grupie kapitałowej skierowały do RPO skargę w sprawie naruszenia praw reprezentowanych przez nie pracowników
• Pracodawca utworzył nową funkcję - Rzeczników ds. Etyki, którzy mają stać na straży przestrzegania Kodeksu Etyki spółki
• Kandydaci na rzeczników muszą zawieszać członkostwo partyjne lub związkowe. Budzi to wątpliwości co do zgodności z wolnością zrzeszania się w związkach zawodowych określoną w art. 59 Konstytucji RP
• Po wystąpieniu do Ministra Aktywów Państwowych i Państwowej Inspekcji Pracy RPO prosi teraz o zajęcie stanowiska Minister Rodziny i Polityki Społecznej

Zasady wyboru i funkcjonowania Rzeczników ds. Etyki przyjęte przez władze grupy kapitałowej określają zasadę, że w celu zachowania bezstronności, przed powołaniem na Rzecznika ds. Etyki, wybrany kandydat zobowiązany jest zawiesić członkostwo partyjne lub związkowe, składając jednocześnie stosowne oświadczenie o bezstronności kandydata na Rzecznika ds. Etyki.

Organizacje związkowe oceniają, że uznanie, iż przynależność związkowa ogranicza bezstronność kandydata, pomimo obowiązku złożenia oświadczenia o bezstronności, jest nadużyciem praw pracodawcy. Zwracają uwagę, że pracodawca zdaje się definiować „bezstronność” wyłącznie jako „bezstronność od wpływów partyjnych oraz związkowych”, pomijając całkowicie fakt realnej zależności służbowej wybranych rzeczników od ich przełożonych, a tym samym od zatrudniających ich pracodawców.

Zdaniem Rzecznika przyjęta zasada budzi poważne wątpliwości przede wszystkim w kontekście zgodności z art. 59 ust. 1 i 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który gwarantuje wolność zrzeszania się w związkach zawodowych. Stwierdza on, że zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych oraz innych wolności związkowych może być ograniczony tylko w ustawie. Tymczasem przewidziane przez pracodawcę ograniczenia działalności związkowej nie mają umocowania ustawowego.

Wolność zrzeszania się w związkach zawodowych i inne wolności związkowe nie spełniałyby swojego przeznaczenia, gdyby nie towarzyszyła im swoboda działalności - zewnątrz (samodzielność) i wewnątrz (samorządność) - już utworzonego związku. Z wolności tych wypływają bezpośrednio prawnie chronione zasady niezależności i samorządności związków zawodowych. Samodzielność oznacza uniezależnienie związku zawodowego od pracodawców. Tym samym wszelkiego rodzaju ograniczenia działalności związkowej, które nie mają źródła ustawowego, naruszają prawo.

W ocenie RPO, obowiązek złożenia oświadczenia o bezstronności przez kandydata na Rzecznika do spraw Etyki stanowi wystarczające zabezpieczenie przed ewentualnymi wpływami związkowymi na działania podejmowane przez niego już jako Rzecznika.

Brakuje więc mechanizmów kontrolnych i nadzorczych, które umożliwiłyby wyeliminowanie zapisów sprzecznych z Konstytucją już na etapie wprowadzania programów i kodeksów etycznych w firmach.

Jest wątpliwe, czy ofiary tych dyskryminujących zapisów znajdą skuteczną ochronę w szczególności na podstawie przepisów ustawy o związkach zawodowych – zakazującego nierównego traktowania w zatrudnieniu osób z powodu przynależności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związkowej oraz przewidującego odpowiedzialność za naruszenie wolności związkowej.

Marcin Wiącek kieruje wystąpienie do minister rodziny i polityki społecznej Marleny Maląg prosząc o przedstawienie stanowiska w tej sprawie.

III.7044.61.2022