Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel poskarżył się, że gdy na lotnisku sfotografował patrol Straży Granicznej, zażądano usunięcia zdjęcia i pouczono, że fotografowanie czegokolwiek w pobliżu strefy kontroli bezpieczeństwa jest wykroczeniem
• Tymczasem zasady odpowiedzialności karnej obywateli muszą znajdować się w ustawie, a nie w ministerialnym rozporządzeniu
• Tego konstytucyjnego wymogu nie spełnia Prawo lotnicze, które pozostawia ministrowi pełną swobodę w określaniu nakazów i zakazów w sprawie porządku na lotniskach i ochrony lotów
• RPO dopytuje w tej sprawie Ministra Infrastruktury, który zapowiadał zmianę przepisów – jednakże do niej nie doszło

W 2018 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do ministra Andrzeja Adamczyka. Był to efekt skargi obywatela, który na lotnisku w Warszawie zrobił fotografię patrolowi SG. Funkcjonariusze zażądali od niego usunięcia zdjęcia. Pouczyli też, że fotografowanie czegokolwiek w pobliżu strefy kontroli bezpieczeństwa jest wykroczeniem.

Tymczasem zasady odpowiedzialności karnej obywateli muszą znajdować się w ustawie, a nie w ministerialnym rozporządzeniu wydanym na jej podstawie – pisał RP do ministra. Jest to niedopuszczalne w demokratycznym państwie prawa, z punktu widzenia ochrony zaufania obywatela do państwa

Co mówi Prawo lotnicze?

Artykuł 83a ust. 1 Prawa lotniczego z 3 lipca 2002 r. stanowi, że „wszystkie osoby znajdujące się na terenie lotniska są obowiązane do przestrzegania i stosowania się do nakazów i zakazów zawartych w przepisach porządkowych ustalonych przez zarządzającego tym lotniskiem, wydanymi na podstawie ustępu 2”. Ust. 2 wskazuje zaś, że minister właściwy ds. transportu określi w rozporządzeniu przepisy porządkowe, związane z zapewnieniem bezpieczeństwa i ochrony lotów oraz porządku na lotnisku. Z kolei według art. 210 ust. 1 pkt 5a Prawa lotniczego, karze grzywny podlega każdy, kto wbrew obowiązkowi określonemu w art. 83a ust. 1 nie stosuje się do nakazu lub zakazu z przepisów porządkowych.

Katalog tych nakazów i zakazów zawiera rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 4 września 2012 r. ws. przepisów porządkowych związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa i ochrony lotów oraz porządku na lotnisku. Wymienia ono m.in. zakaz fotografowania lub filmowania - bez odpowiedniego zezwolenia - czynności rozpoznania minersko-pirotechnicznego i akcji ratowniczych, stanowisk kontroli bezpieczeństwa pasażerów i bagażu oraz punktów kontroli paszportowej i kontroli dokumentów.

Czego wymaga Konstytucja

Arbitralność w formułowaniu przez ministra przepisów porządkowych prowadzi do niezgodnego z Konstytucją przeniesienia materii karnej, objętej wyłącznością ustawową, do aktu wykonawczego. Brak określenia choćby podstawowych znamion czynu zabronionego w Prawie lotniczym i pozostawienie tego do uregulowania - w sposób całkowicie dowolny - w rozporządzeniu ministra, prowadzi do naruszenia art. 42 ust. 1 Konstytucji. Stanowi on: „Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia”.

W opinii RPO art. 83a ust. 2 Prawa lotniczego nie spełnia również standardów art. 92 ust 1 Konstytucji (rozporządzenia są wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia z ustawy). Zakres pojęciowy sformułowania „przepisy porządkowe związane z zapewnieniem bezpieczeństwa i ochrony lotów oraz porządku na lotnisku” zawiera bowiem  wszelkiego rodzaju potencjalne zachowania. W konsekwencji prowadzi to do dowolności w określaniu odpowiedzialności karnej przez organ władzy wykonawczej.

Niespełniona obietnica ministra

W odpowiedzi z 8 kwietnia 2020 r. Minister Infrastruktury zadeklarował, że stosowna zmiana art. 83a ust. 1 ustawy zostanie uwzględniona w opracowywanym przez resort projekcie zmiany Prawa lotniczego, który wtedy był  na etapie uzgodnień wewnętrznych. Ostatnia nowelizacja ustawy nastąpiła 17 marca 2021 r.  Nie zmieniła ona jednak art. 83a ust. 1.

Dlatego też zastępca RPO Stanisław Trociuk ponownie poprosił min. Adamczyka o podjęcie odpowiednich działań.

Odpowiedź MI (aktualizacja 8 lipca 2021 r.)

- Potwierdzam deklarację, że stosowna zmiana przywołanego wyżej przepisu zostanie uwzględniona w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Prawo lotnicze oraz niektórych innych ustaw - odpisał wiceminitser Marcin Horała.

Przedmiotowy projekt został wpisany do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów pod numerem UD104. Jego skierowanie do uzgodnień, opiniowania i konsultacji publicznych nastąpi w bieżącym kwartale.

Jednocześnie wyjaśniam, że uwzględnienie zmiany art. 83a ust. 1 ustawy – Prawo lotnicze we wspomnianej w ww. piśmie ustawie z dnia 17 marca 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo lotnicze (Dz. U. poz. 847) nie było możliwe, ponieważ zakres przedmiotowy tej nowelizacji obejmował wyłącznie kwestie związane z wykonywaniem zarobkowych operacji specjalistycznych wysokiego ryzyka oraz zarobkowych operacji polegających na wykonywaniu lotów przeciwpożarowych i gaśniczych. 

VII.564.38.2017