Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniu 11 sierpnia 2021 r. przedstawiciele Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur (dalej: KMPT, Krajowy Mechanizm) wizytowali placówkę całodobowej opieki „Willa Chopina” (dalej: PCO, placówka) w Toruniu, mieszczącą się przy ul. Chopina 20.

Placówka zapewnia 26 miejsc dla osób niepełnosprawnych, przewlekle chorych lub osób w podeszłym wieku, w dniu wizytacji przebywało w niej około 20 osób. 

Celem wizytacji było sprawdzenie traktowania i warunków pobytu mieszkańców przebywających w PCO oraz rekomendowanie rozwiązań, które wzmocnią ich ochronę przed ryzykiem tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania oraz karania. Dodatkowo celem wizytacji było zweryfikowanie przygotowania placówki na zagrożenie związane z pandemią koronawirusa.

W trakcie wizytacji został naruszony mandat KMPT, w wyniku czego pracownicy Krajowego Mechanizmu nie mogli przeprowadzić w pełni czynności, wynikających z zakresu wizytacji.

Po wejściu na teren placówki, Dyrektorka oznajmiła na wstępie, iż wizytatorzy nie będą mogli dokonać oglądu wszystkich pokoi, a jedynie jednego wybranego oraz, że będzie się mogła odbyć tylko jedna rozmowa z mieszkańcem. W trakcie rozmowy wstępnej, podczas której przedstawiciele KMPT okazali stosowne upoważnienia uprawniające do przeprowadzenia wizytacji oraz wyjaśnili specyfikę oraz metodologię pracy KMPT, Dyrektorka oznajmiła, iż nie udostępni wizytatorom wymaganej dokumentacji, w tym m.in dokumentacji medycznej oraz umów cywilno-prawnych, zawartych z mieszkańcami placówki. Swoją decyzję argumentowała ustawą o ochronie danych osobowych, pomimo wcześniejszych wielokrotnych zapewnień dot. możliwości przetwarzania wszelkich danych wrażliwych przez przedstawicieli Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, wynikających nota bene z art. 17 c ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich oraz art. 20 ust. 1 OPCAT.

Po wielokrotnych zapewnieniach ze strony pracowników Biura dot. posiadanych uprawnień, Dyrektorka wyraziła zgodę na dokonanie oglądu placówki. W trakcie realizacji tej czynności nieustannie pośpieszała wizytujących, wprowadzając tym samym nerwową atmosferę.

Po dokonaniu oglądu placówki, wizytatorzy udali się na rozmowy z mieszkańcami, które prowadzali równolegle. W trakcie tych rozmów Dyrektorka wchodziła do pomieszczenia, przerywała rozmowy, sugerowała jakoby pracownicy Biura męczyli rozmówców pytaniami, określając je mianem przesłuchań. Zachowywała się przy tym w sposób niegrzeczny, nerwowy, podnosząc głos. W rezultacie dwie rozmowy, które co do zasady muszą być przeprowadzane w warunkach poufności, musiały zakończyć się przed czasem, gdyż Dyrektorka nie pozwoliła na ich kontynuowanie.

Należy podkreślić, iż mieszkańcy każdorazowo byli pytani przez przedstawicieli KMPT czy życzą sobie, aby przerwać rozmowę – żaden z nich nie czuł się przesłuchiwany oraz nie wyraził chęci jej zakończenia. Zarzuty Dyrektorki były więc zupełnie bezpodstawne. Ostatecznie wizytujący zostali poproszeni o przerwanie rozmów i opuszczenie terenu placówki całodobowej opieki. Wyjściu delegacji KMPT towarzyszył komentarz Dyrektorki, że przedstawiciele KMPT „męczą schorowanych ludzi” i że „wystarczająco dużo czasu w niej spędzili”.

Tego typu rażące naruszenie mandatu przedstawicieli KMPT miało miejsce pierwszy raz w trzynastoletniej działalności Krajowego Mechanizmu, zaś zachowanie Dyrektorki dalekie było nie tylko od profesjonalizmu, który powinien towarzyszyć osobom pełniącym tak odpowiedzialne funkcje, lecz także od elementarnych zasad kultury osobistej. Dyrektorka wielokrotnie odzywała się do przedstawicieli KMPT podniesionym głosem, a czas spędzony w placówce naznaczony był nerwowością i napięciami.

Wizytujący byli też zaniepokojeni sposobem w jaki Dyrektorka zwracała się do swoich pracowników (krzyczała na nich, gdy zrobili coś nie po jej myśli) oraz faktem, że mieszkańcy przez cały czas pobytu pracowników KMPT w budynku, przebywali w pokoju dziennym przed telewizorem. Siedzieli apatycznie w półokręgu (niektórzy usadzeni byli w sposób, który wykluczał możliwość obejrzenia telewizji). W tym czasie nie odbywały się żadne zajęcia, ani oddziaływania terapeutyczne, stymulujące ich fizycznie lub intelektualnie. Ponadto placówka nie posiada żadnego terenu rekreacyjnego, umożliwiającego odbywanie spacerów. Najprawdopodobniej więc mieszkańcy przez cały dzień przebywają albo w sali dziennej, w swoich pokojach, albo spacerując po korytarzu.

Podkreślenia wymaga również fakt, iż co do zasady wizytacje KMPT odbywają się w sposób niezapowiedziany. Mając jednak na względzie obecną sytuację epidemiologiczną w kraju i ryzyko wystąpienia zakażeń w tego typu miejscach detencji, jak placówki całodobowej opieki, wizytacja ta poprzedzona była rozmową telefoniczną z Dyrektorką. Jednocześnie, po jej zakończeniu, przedstawicielka KMPT przesłała drogą mailową informacje dot. działalności KMPT, a także akty prawne, wskazując w szczególności na zawarte w nich uprawnienia Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur w trakcie realizacji jego mandatu podczas wizytacji. Dyrektorka została zatem w pełni poinformowana co do podstawy prawnej wizytacji, uprawnień wizytujących oraz obowiązków, które ciążą na niej w związku z zapowiedzianą wizytacją Krajowego Mechanizmu.

W związku z powyższym, o zaistniałej sytuacji został poinformowany Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy.