Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniu 20 maja 2022 r. przedstawiciele Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur przeprowadzili wizytację w Placówce Całodobowej Opieki „Czarneccy” w Zielonce k. Bydgoszczy (woj. kujawsko-pomorskie). Dom przeznaczony jest dla osób w podeszłym wieku, z niepełnosprawnością fizyczną lub schorzeniami, które uniemożliwiają im samodzielne funkcjonowanie.

Celem wizytacji KMPT było sprawdzenie traktowania i warunków pobytu osób przebywających w placówce oraz przedstawienie rozwiązań, które wzmocnią ich ochronę przed torturami, nieludzkim lub poniżającym traktowaniem oraz karaniem. 

Zgodnie z zezwoleniem wydanym przez Wojewodę Kujawsko-Pomorskiego placówka dysponuje łącznie 12 miejscami (2 pokoje trzyosobowe oraz 3 pokoje dwuosobowe). Niemniej, w budynku znajduje się również dodatkowa sypialnia, wyposażona w 4 łóżka. Z informacji udzielonej przedstawicielom KMPT wynika, iż w pokoju tym umieszcza się pojedynczo osoby w stanie terminalnym.  W czasie wizytacji w placówce przebywało 9 osób.  KMPT ocenił panujące w placówce warunki bytowe jako dobre.

Niezależnie od powyższego wizytujący z zaniepokojeniem odnieśli się do sytuacji panującej w PCO. Uwagę zwróciło przede wszystkim lekceważące podejście właścicielki Domu do przepisów prawa powszechnie obowiązującego, związanych m.in. z  legalnością pobytu osób przyjmowanych do placówki.

W czasie rozmowy z przedstawicielami KMPT właścicielka nie potrafiła wskazać liczby mieszkańców, wobec których sąd wydał postanowienie o ubezwłasnowolnieniu. W analizowanej dokumentacji brak było stosownych postanowień, jak również zgody sądu na umieszczenie w PCO takich osób. 

Osobną kwestię stanowiły przypadki, w których do Domu przyjmowane są osoby, które co prawda nie zostały formalnie ubezwłasnowolnione, niemniej jednak stan ich zdrowia wyłączał możliwość podjęcia świadomej, samodzielnej decyzji o chęci pobytu w placówce. Wszelkie umowy zawierane są z „osobami decyzyjnymi”, zwykle członkami rodzin, które w praktyce nie posiadają prawnego umocowania do samodzielnego podjęcia decyzji o umieszczeniu osoby bliskiej w placówce. W dokumentacji brak było jakichkolwiek zgód, oświadczeń czy pouczeń o prawach podpisywanych przez mieszkańców. 

Kumulacja powyższych przesłanek prowadzi do przekonania, iż w wizytowanym PCO zachodzi ryzyko umieszczenia osób wbrew ich woli, bez kontroli sądowej.

Co istotne, wbrew obowiązującym przepisom mieszkańcy PCO nie mają możliwości samodzielnego opuszczenia placówki (decyzję w tym zakresie w każdym przypadku powinien podjąć lekarz). 

Przedstawiciele Krajowego Mechanizmu zwrócili także uwagę na problemy dotyczące przygotowania personelu do sprawowania opieki nad mieszkańcami Domu. Zgodnie z informacją przekazaną przez właścicielkę placówki, opiekę nad mieszkańcami sprawuje ona sama wraz z mężem, osoba zatrudniona na umowę zlecenia, a także dwie wolontariuszki.

Wizytujący dostrzegli także problemy związane z realizacją prawa do opieki zdrowotnej mieszkańców. W ocenie KMPT, w placówce przeznaczonej dla osób z poważnymi schorzeniami, przyjmującymi na stałe leki (w tym psychotropowe), powinno się zapewnić stałą opiekę pielęgniarską. W praktyce jednak to właścicielka Domu odpowiedzialna jest za realizację recept oraz podawanie leków. W tym kontekście zauważyć także należy, iż pełna dokumentacja medyczna mieszkańców przechowywana jest w gabinecie właścicielki placówki, a dostęp do niej nie jest w żaden sposób zabezpieczony przed osobami nieuprawnionymi do jej przeglądania. 

Zaznaczenia wymaga, iż żadna ze wskazanych osób nie posiada odpowiednich kwalifikacji w zakresie sprawowania opieki nad osobami w podeszłym wieku, przewlekle chorymi czy z niepełnosprawnością. 

Przedstawiciele KMPT  z niepokojem odebrali także informację, iż właścicielka PCO odwodziła mieszkańców placówki i ich rodziny od szczepienia przeciwko koronawirusowi SARS-COV-2, przez co większość mieszkańców to osoby niezaszczepione. 

Szczegółowe wnioski oraz rekomendacje KMPT zostaną przedstawione w raporcie z wizytacji.