Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniach od 14 do 18 lutego 2022 r. przedstawiciel Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur przeprowadził wideo-rozmowy z osadzonymi i personelem Aresztu Śledczego w Opolu, ul. Sądowa 4, za pośrednictwem komunikatora Skype/MS Teams.

Celem wideo-rozmów było zbadanie sposobu traktowania osadzonych przebywających w jednostce penitencjarnej, warunków ich detencji oraz przygotowania placówki na zagrożenie związane z pandemią COVID-19, w celu wzmocnienia ochrony osób pozbawionych wolności przed ryzykiem tortur i innych form okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania albo karania.

Monitoringiem zdalnym objęto Areszt Śledczy w Opolu bez oddziałów zewnętrznych zlokalizowanych w Opolu i Turawie. 

Monitorowana jednostka przeznaczona jest dla kobiet i mężczyzn. Funkcjonuje w niej zarówno areszt śledczy, przeznaczony do osadzania osób wobec których sąd zastosował środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, jak i zakład karny typu zamkniętego dla: odbywających karę po raz pierwszy, młodocianych i recydywistów penitencjarnych. Na terenie jednostki penitencjarnej funkcjonuje również ośrodek diagnostyczny dla kobiet i mężczyzn. 

Pojemność jednostki objętej monitoringiem wynosiła łącznie 345 miejsc zakwaterowania. W czasie pierwszego dnia wideo-rozmów przebywało w niej 313 osadzonych.

Z rozmów z osadzonymi wynikało, że kontrola osobista realizowana po przyjęciu do jednostki oraz w czasie pobytu ma zazwyczaj charakter etapowy, tj. osadzony/osadzona zdejmuje część garderoby (dolną lub górną) i po zakończeniu jej kontroli może się ubrać, po czym zdejmuje kolejną część celem sprawdzenia. Zdarzały się jednak sygnały, że mają miejsce sytuacje, gdy kontrole mają charakter jednoetapowy.

Taka praktyka byłaby niezgodna w przepisami prawa krajowego i standardami Europejskiego Komitetu ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT) oraz stwarzałaby ryzyko upokorzenia. Kontrola osobista jest bowiem środkiem bardzo inwazyjnym i potencjalnie poniżającym. Z tego też względu powinno się podjąć działania w celu zminimalizowania poczucia zażenowania osoby wobec której dokonywana jest ta czynność. CPT zaleca, by tego typu kontrole były realizowane zawsze w sposób dwuetapowy. 

Przedstawiciel KMPT zwrócił też uwagę, że personel potrzebuje fachowego wsparcia w zakresie identyfikacji i dokumentowania oznak tortur i innych form znęcania się, w tym szkolenia z Protokołu stambulskiego. Nieliczni funkcjonariusze kojarzyli ten dokument, nie potrafili jednak stosować go w praktyce, mając na względzie ich specyfikę pracy i wykonywane zadania. Optymalnym rozwiązaniem byłoby więc specjalistyczne szkolenie w tym zakresie, które wzmocni potencjał personelu i pozwoli na omówienie pojawiających się pytań i wątpliwości. 

W opinii KMPT Protokół stambulski stanowi kluczowy element właściwego wykrywania, dokumentowania i ścigania aktów przemocy. Z tego też względu powinien być on stałym elementem programów szkoleniowych wszystkich grup zawodowych mogących mieć kontakt z osobami pozbawionymi wolności lub ofiarami przemocy. Konieczne jest jednak nie tylko teoretyczne zapoznanie z treścią tego dokumentu, ale fachowa umiejętność jego wykorzystania w praktyce. 

W opinii KMPT ulepszenia wymaga również sposób rejestracji obrażeń zaobserwowanych u osadzonych. Są one bowiem dokumentowane w książeczkach zdrowia lub w formie notatek służbowych funkcjonariuszy. Tymczasem zgodnie z zaleceniami CPT pożądane byłoby stosowanie specjalnego formularza z zawierającego sylwetkę ciała do oznaczenia umiejscowienia urazów (tzw. mapy ciała) i wykonywanie zdjęć urazów. Przy badaniu i dokumentowaniu obrażeń należy stosować wytyczne zawarte w Protokole stambulskim.

Szczegółowe wnioski i zalecenia KMPT zostaną przedstawione w okresie późniejszym, w raporcie z monitoringu zdalnego.