Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniach 23–26 stycznia 2023 r. przedstawiciele Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur (KMPT) przeprowadzili drugą wizytację Zakładu Karnego w Barczewie.

Jej celem było przede wszystkim sprawdzenie sposobu traktowania osób pozbawionych wolności w związku z ustaleniami KMPT poczynionymi podczas wizytacji jednostki w dniach 17–20 października 2022 r., w trakcie której odebrano sygnały o stosowaniu przemocy ze strony niektórych funkcjonariuszy względem osadzonych, w tym tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania. Celem ponownej wizytacji było także sprawdzenie, czy wobec osadzonych, którzy rozmawiali z przedstawicielami KMPT podczas pierwszej wizytacji, nie naruszono zakazu represji, o którym mowa w art. 21 ust. 1 OPCAT.

W listopadzie 2022 r. do użytku oddany został nowy pawilon mieszkalny, w którym w dużej mierze zakwaterowano osadzonych z cel 16-osobowych. W związku z tym w dniu wizytacji wszystkie cele 15- i 16-osobowe były wyłączone z użytku.

Przedstawiciele KMPT ponownie spotkali się z większością osadzonych, z którymi rozmawiali wcześniej, a którzy jeszcze przebywali w Zakładzie. Z uzyskanych informacji nie wynikało, aby byli rozpytywani przez funkcjonariuszy SW lub ponieśli jakiekolwiek konsekwencje po spotkaniach z przedstawicielami KMPT.

W trakcie rozmów z pozostałymi osadzonymi przedstawiciele KMPT usłyszeli o kolejnych przypadkach nadużyć ze strony funkcjonariuszy SW. Jeden z osadzonych zdecydował się złożyć za pośrednictwem delegacji KMPT oficjalne zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. Po powrocie z delegacji sprawa została przekazana do Zespołu Prawa Karnego działającego w BRPO. Osadzony w swoim piśmie wskazał, że był podduszany przez funkcjonariusza SW poprzez stosowanie chwytu na szyję, bity po twarzy, kopany i przewrócony na podłogę. Twierdził ponadto, że wykręcano mu ręce do tyłu oraz używano wobec niego obraźliwych zwrotów i wulgaryzmów. Podobne sposoby działań funkcjonariuszy SW opisywali inni osadzeni, którzy również doświadczyli tego typu przemocy lub słyszeli o takich przypadkach. Nie zdecydowali się jednak złożyć oficjalnego zawiadomienia z obawy o swoje bezpieczeństwo i represje ze strony Służby Więziennej.

W trakcie wizytacji delegacja KMPT otrzymała informację, że w styczniu w jednej z cel mieszkalnych współosadzeni znęcali się nad osadzonym („dojeżdżali go”). W efekcie tego zdarzenia, jak poinformowano wizytatorów, trzech funkcjonariuszy wyprowadziło osadzonych z celi, włącznie z ofiarą zajścia, do niemonitorowanego pomieszczenia, gdzie osadzeni mieli być bici, rzucani o ścianę, „oklepywani”. Sytuacja ta nie została odnotowana jako zdarzenie nadzwyczajne.

Inny osadzony wskazał, że w styczniu 2023 r. niewłaściwie zachował się w stosunku do funkcjonariusza. W wyniku tego został zaprowadzony do niemonitorowanego pomieszczenia, obezwładniony, sprowadzony do pozycji leżącej, założono mu kajdanki na ręce wykręcone do tyłu. Używano wobec niego wulgaryzmów i zastraszano. Zdarzenie to nie zostało odnotowane w dokumentacji.

Osadzeni wskazywali także na sytuacje, w których wychowawca lub oddziałowy odbierał od nich pisma adresowane do urzędów (np. sądu, BRPO, Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej, ETPC), lecz nie otrzymywali pisemnego potwierdzenia ich odbioru. Nie mieli zatem żadnego dowodu, że ich korespondencja została przekazana do wysyłki. Wprowadzony w jednostce brak rejestrowania wychodzącej z Zakładu korespondencji osadzonych dodatkowo uniemożliwiał potwierdzenie jej wysłania. Osadzeni podkreślali, że jest to duży problem, w szczególności gdy chcą ujawnić jakieś nieprawidłowości lub napisać skargę do poszczególnych instytucji.

W związku z relacjami osadzonych, wskazującymi na możliwość ograniczania realizacji jednej z podstawowych gwarancji antytorturowych, jaką stanowi prawo do skargi, oraz wprowadzoną w jednostce zasadą nieewidencjonowania korespondencji wychodzącej od osadzonych, przedstawiciele KMPT zalecili Dyrektorowi Zakładu przypomnienie wychowawcom i oddziałowym o konieczności każdorazowego wydawania pisemnego potwierdzenia w przypadku korespondencji urzędowej osadzonych oraz przypomnienia zasad postępowania ze skargami osadzonych, a przede wszystkim nieutrudniania wysyłania pism.

W dalszym ciągu aktualne pozostaje zalecenie KMPT dotyczące podjęcia generalnych działań zmierzających do zbadania wszelkich sygnałów mogących świadczyć o przemocy ze strony funkcjonariuszy, wdrożenie mechanizmów monitorowania pracy personelu oraz zwrócenie uwagi pracownikom i funkcjonariuszom Służby Więziennej, że stosowanie przemocy wobec osadzonych jest niedopuszczalne.