Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich jako niezależny organ ds. równego traktowania, wielokrotnie wskazywał w wystąpieniach kierowanych do Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania, że ustanowiony obecnie standard ochrony przed dyskryminacją wymaga korekty, w szczególności uwzględnienia norm konstytucyjnych i zobowiązań wynikających z ratyfikowanych przez Polskę aktów prawa międzynarodowego. Podstawowe zarzuty w tym zakresie przedstawione zostały we wniosku Rzecznika do Trybunału Konstytucyjnego z 31 marca 2016 r. dotyczącym ww. ustawy. W ocenie RPO brak uzasadnienia dla zróżnicowania dostępnych środków ochrony przed dyskryminacją w zależności od przesłanki (cechy osoby) i obszaru, w jakim do nierównego traktowania dochodzi.

Zaniepokojenie Rzecznika wywołała Informacja o stanowisku RP w sprawie wniosku Komisji Europejskiej z 4 lipca 2008 r. dotyczącego dyrektywy Rady w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania. Chodzi o tzw. dyrektywę horyzontalną opracowaną przez Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania i przyjętą przez Komitet do Spraw Europejskich oraz Komisje Sejmu i Senatu.

Projektowana dyrektywa wprowadza w życie zasadę równego traktowania osób poza rynkiem pracy i ustanawia jednolity, minimalny poziom ochrony w ramach UE dla osób, które doznały dyskryminacji ze względu na religię, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną itp. Przyjęcie dyrektywy uzupełniłoby unijne ramy prawne, zgodnie z którymi zakaz dyskryminacji ma zastosowanie jedynie w zakresie zatrudnienia, pracy i szkolenia zawodowego. W ten sposób państwa członkowskie zostałyby zobowiązane do dostosowania prawa krajowego. Uzupełnienia wymaga także prawo polskie. Obecnie osoba z niepełnosprawnością, której odmówiono świadczenia publicznie dostępnej usługi ze względu na jej niepełnosprawność, może wystąpić z powództwem o ochronę dóbr osobistych w ramach postępowania cywilnego na zasadach ogólnych lub zawiadomić organy ścigania o możliwości popełnienia przez usługodawcę wykroczenia z art. 138 Kodeksu wykroczeń. Obydwa tryby, z różnych względów, budzą jednak wątpliwości.

Kwestie objęte projektem dyrektywy horyzontalnej pozostają poza zakresem normowania ustawy z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania. Okoliczności prawne uzasadniają zatem podtrzymanie pozytywnego stanowiska w tej sprawie wyrażonego przez Rzeczpospolitą Polską w 2008 r. Podstawowym celem jest tu ochrona godności człowieka, która ma w tym wypadku priorytetowe znaczenie. Ponadto zapewnianie właściwego wsparcia jednostkom, którym odmawia się udziału w różnych sferach życia społecznego na równi z innymi ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię itp. jest obowiązkiem władz publicznych, dla których fundamentalna pozostaje także zasada solidarności.

W związku z tym Rzecznik zwrócił się z prośbą o przedstawienie informacji i wyjaśnień, a także udostępnienie opinii lub ekspertyz, które miały wpływ na treść Informacji o stanowisku RP w sprawie wniosku Komisji Europejskiej, a także o przedstawienie harmonogramu dalszych prac nad projektem dyrektywy horyzontalnej w Radzie UE.