Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Brak określenia na poziomie ustawowym prawa podmiotowego funkcjonariuszy do bezpiecznych i higienicznych warunków służby oraz odpowiadających temu prawu obowiązków podmiotu zatrudniającego powoduje, że art. 66 ust. 1 Konstytucji traci swój gwarancyjny charakter – wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 listopada 2015 r. (sygn. akt K 18/14) stwierdzając niekonstytucyjność przepisów kwestionowanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich.

Problem powstał na tle prowadzonych kontroli warunków służby oraz przestrzegania praw i wolności obywatelskich funkcjonariuszy służb mundurowych. W ich trakcie funkcjonariusze wskazywali zastrzeżenia, co do konkretnych regulacji, dotyczących zasad bezpieczeństwa i higieny służby. Analiza kwestionowanych przepisów doprowadziła Rzecznika do wniosku, iż źródłem podnoszonych problemów jest przyjęta niewłaściwa forma regulacji. 

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że na normatywną treść art. 66 ust. 1 Konstytucji składa się prawo każdego do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Uprawnionym jest każdy wykonawca szeroko rozumianej pracy, a nie tylko osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy w rozumieniu kodeksu pracy.  Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy powinno zostać określone w hierarchicznym, zamkniętym systemie źródeł prawa powszechnie obowiązującego, o którym mowa w art. 87 ust. 1 Konstytucji. Ustawodawca nie wypełnił wyrażonego w art. 66 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji obowiązku ustawowego określenia sposobu realizacji prawa do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy respektowaniu istoty tego prawa oraz określenia obowiązków pracodawcy.

Tomasz Oklejak, Naczelnik Wydziału ds. Żołnierzy i Funkcjonariuszy w Biurze RPO

Z uwagi na niebezpieczeństwo powstania luki prawnej w przepisach dotyczących zasad BHP/BHS w pragmatykach służbowych Trybunał odroczył utratę mocy obowiązującej niekonstytucyjnych przepisów na okres 12 miesięcy. Być może przy okazji prac legislacyjnych nad nowelizacją poszczególnych ustaw należałoby dokonać analizy konkretnych ograniczeń, wynikających ze specyfiki służby – z punktu widzenia zasady proporcjonalności, a także dostosować zasady bezpieczeństwa i higieny służby do aktualnych zagrożeń. Jak zauważył Trybunał Konstytucyjny - art. 66 ust. 1 Konstytucji przewiduje szeroki zakres swobody dla ustawodawcy. Dotyczy to też określenia, jaka materia zostanie uregulowana w ustawie, a jaka w rozporządzeniu.