Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Przepis art. 75 § 4 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych nie przewiduje możliwości poddania kontroli sądu decyzji Ministra Sprawiedliwości odmawiającej uwzględnienia wniosku sędziego o przeniesienie na inne miejsce służbowe i – zdaniem Rzecznika - w tym zakresie narusza konstytucyjne prawo do sądu. Prawodawca umożliwił kontrolę decyzji Ministra Sprawiedliwości przez Sąd Najwyższy tylko w sytuacji przeniesienia sędziego bez jego zgody.

Rzecznik Praw Obywatelskich nie kwestionuje faktu, że jedną z fundamentalnych zasad ustroju sądów zagwarantowanych w Konstytucji jest wykonywanie przez sędziego władzy sądowniczej w tym sądzie, w którym ma on swoje miejsce służbowe. Powołując do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim, Prezydent wyznacza miejsce służbowe sędziego, które może być zmienione tylko w wyjątkowych wypadkach, w ściśle określonym trybie.

Zasada wykonywania przez sędziego władzy sądowniczej tylko w tym sądzie, do którego został powołany łączy się nierozerwanie z podstawowymi zasadami demokratycznego państwa prawa i jest jednym z elementów określających istotę i funkcję niezawisłości sędziowskiej. Zasada ta nie ma jednak charakteru absolutnego. W praktyce mogą pojawić się sytuacje, gdy konieczne staje się przeniesienie sędziego na inne miejsce służbowe, np. gdy po powołaniu na stanowisko sędziego zmieniło się miejsce stanowiące jego centrum życiowe. Codzienne dojazdy sędziego do odległej miejscowości, w której znajduje się siedziba sądu, mogą negatywnie wpływać na efektywność jego pracy i utrudniać wykonanie powierzonych mu zadań.

W sprawie będącej przedmiotem wniosku chodzi o wykazanie, że zgodnie ze standardami konstytucyjnymi, sędziemu przysługuje prawo dostępu do sądu, czyli prawo do uruchomienia procedury przed sądem. Wszelkie ograniczenia sądowej ochrony interesów jednostki muszą wynikać z wyraźnego przepisu rangi ustawowej. Tego typu ograniczenia, w przypadku decyzji Ministra Sprawiedliwości nieuwzględniającej wniosku sędziego o przeniesienie na inne miejsce służbowe nie przewiduje art. 75 § 4 Prawa o ustroju sądów powszechnych ani żaden inny przepis tej ustawy.

Umożliwienie złożenia przez sędziego odwołania do Sądu Najwyższego od decyzji Ministra Sprawiedliwości odmawiającej przeniesienia na inne miejsce służbowe pozwoliłoby wyważyć argumenty przemawiające za przeniesieniem sędziego bądź przeciwko przeniesieniu ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości. Przyznanie sędziemu prawa do uruchomienia procedury przed sądem nie gwarantuje, że każdy taki wniosek zostanie rozpatrzony pozytywnie. Oznacza natomiast, że niezależny, bezstronny organ, jakim jest sąd, oceni poprawność decyzji podjętej przez Ministra Sprawiedliwości.

Rzecznik Praw Obywatelskich zaznacza we wniosku, że wprowadzenie mechanizmu sądowej kontroli decyzji Ministra Sprawiedliwości nie wpłynie negatywnie na organizację wymiaru sprawiedliwości. Warunkiem podstawowym, umożliwiającym przeniesienie sędziego, którym powinien kierować się sąd, jest zapewnienie ładu organizacyjnego sądownictwa, a tym samym zagwarantowanie obywatelom ich konstytucyjnego prawa do właściwego sądu.