Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W październiku 2015 r. Rzecznik Praw Obywatelskich złożył wniosek do Trybunału Konstytucyjnego ws. braku odpowiednich przepisów przejściowych ustawy o leczeniu niepłodności. 19 stycznia br. Prokurator Generalny przedstawił w tej sprawie swoje stanowisko. Podzielił argumentację Rzecznika i uznał, że wyłączenie możliwości zastosowania procedury in vitro wobec kobiet niepozostających w związku małżeńskim albo we wspólnym pożyciu z mężczyzną, które zdeponowały zarodki powstałe z ich komórki rozrodczej i komórki anonimowego dawcy przed dniem wejścia w życie ustawy, stanowi naruszenie konstytucji.

W ocenie Prokuratora wątpliwości budzi rozstrzygnięcie w ten sposób konfliktu wartości: dobra dziecka, które ma się urodzić w wyniku procedury in vitro, (nieuwzględniającego jednak postulatu, by członków rodziny łączyła więź biologiczna) i prawa do prywatności kobiety, którego elementem jest prawo do decyzji w sferze prokreacji. Zdaniem Prokuratora kobiecie, znajdującej się w opisanej wyżej sytuacji odebrano możliwość decydowania o sposobie wykorzystania zarodka. Redukuje to jej rolę do porównywalnej z anonimowym dawcą komórek rozrodczych.

Prokurator Generalny zwrócił także uwagę, że negatywnie należy ocenić brak odpowiednich przepisów przejściowych, które dałyby kobietom czas na dostosowanie się do zmienionych regulacji i spokojne podjęcie decyzji co do dalszego postępowania. Ustawodawca nie wprowadzając przepisów przejściowych ustawy o leczeniu niepłodności naruszył konstytucyjną zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa. Prokurator zauważył też, że na tle poprzedniego stanu prawnego brak było ograniczeń podmiotowych w zakresie możliwości uczestniczenia w procedurze in vitro. Dopuszczalne było również tworzenie w ramach tej procedury dodatkowych zarodków, których przeniesienie do organizmu biorczyni miało nastąpić w późniejszym okresie. W tym stanie rzeczy należałoby uznać, że wejście w życie ustawy było zmianą w obowiązującym prawie, która miała wpływ na sytuację prawną obywateli i innych podmiotów prawa i powinny jej towarzyszyć odpowiednie przepisy przejściowe.