Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik przystąpił do postępowania przed Sądem Najwyższym, w którym ma zostać rozstrzygnięte zagadnienie prawne dotyczące stosowania znowelizowanych przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (sygn. III CZP 83/17, IV.7005.23.2017).

Problem pojawia się m.in. w sytuacji, gdy przed 30 kwietnia strony zawarły umowę sprzedaży nieruchomości rolnej – co do której Agencji Nieruchomości Rolnej przysługiwało ustawowe prawo pierwokupu – a następnie, po rezygnacji przez ANR z nabycia tej nieruchomości, chcą zawrzeć kolejną umowę, definitywnie przenoszącą własność (pierwsza umowa, warunkowa, nie przenosi tytułu prawnego na nabywcę).

 W sprawie przedstawionej do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu prawo pierwokupu Agencji (obecnie: Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa) wynikało ze szczególnego przepisu art. 29 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa – przedmiotowa nieruchomość była wcześniej nabyta od ANR, a państwo w takich sytuacjach zachowuje kontrolę przy odsprzedaży ziemi przez kolejne 5 lat.

Mimo że taką sytuację powinny regulować tzw. przepisy przejściowe, są one na tyle niejasne, że nie wiadomo, czy przy zawieraniu tej drugiej umowy należy stosować przepisy nowe (m.in. wymagające od nabywcy statusu rolnika indywidualnego), czy nadal można stosować przepisy dotychczasowe, mniej restrykcyjne dla nabywców.

Rzecznik Praw Obywatelskich opowiada się za tym drugim rozwiązaniem, argumentując, iż lepiej ono chroni prawa prywatnych właścicieli nieruchomości rolnych, a do tego pozostaje w zgodzie z konstytucyjnymi zasadami ochrony zaufania obywateli do państwa, które winno szanować nie tylko prawa nabyte, ale nawet tzw. interesy w toku. Na te wartości powołuje się zresztą uzasadnienie projektu ustawy, zapewniając , że obywatele będą mogli dokończyć rozpoczęte procesy na dotychczasowych zasadach. W sytuacji zaś, gdy państwo i tak zachowuje kontrolę nad obrotem – w postaci ustawowego prawa pierwokupu; zawarcie umowy w innym trybie jest niemożliwe – nie zachodzi też ryzyko działań niekorzystnych z punktu widzenia polityki rolnej państwa.