Biuletyn Informacji Publicznej RPO

15 grudnia 2015 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie Szafrański przeciwko Polsce. Skarga dotyczyła prawa do prywatności więźnia w kontekście zabudowy kącików sanitarnych.

W sprawie Szafrański przeciwko Polsce (skarga nr 17249/12) skarżący zarzucił naruszenie art. 3 oraz art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (dalej EKPC). Podnosił, że w okresie jesienno-zimowym cele nie były odpowiednio ogrzewane, natomiast w sezonie letnim w celach brakowało wentylacji. Skarżący zarzucił również, że kąciki sanitarne były oddzielone od reszty celi wyłącznie płytą pilśniową o wysokości 1,20 m., bez drzwi, co nie zapewniało nawet minimum prywatności.

Trybunał w swoich rozważaniach podkreślił, że dana osoba, przez sam fakt uwięzienia nie traci praw przewidzianych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Wręcz odwrotnie, osoby pozbawione wolności są grupą wrażliwą i państwo ma obowiązek ich chronić.

Trybunał uznał, że w przypadku skarżącego nie doszło do naruszenia art. 3 EKPC (nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu), gdyż nie został osiągnięty minimalny poziom uciążliwości. Doszło zaś do naruszenia art. 8 EKPC (każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i  rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji). Na państwie ciąży bowiem pozytywny obowiązek zapewnienia kącików sanitarnych gwarantujących minimum prywatności. Trybunał powołał się przy tym na zalecenia CPT, zgodnie z którymi częściowa separacja kącików w celi może mieć miejsce jedynie w przypadku celi jednoosobowej.

Dr Ewa Dawidziuk – dyrektor Zespołu do spraw Wykonywania Kar w Biurze RPO:

wyrok ETPC w sprawie Szafrański v. Polska to pierwsza tego typu sprawa rozstrzygnięta przez Trybunał w kontekście polskich jednostek penitencjarnych, która podnosi standard warunków, jakie panują w zakładach karnych i aresztach śledczych. Trybunał wymaga pełnej zabudowy kącików sanitarnych w celach mieszkalnych, gdyż tylko taki stan zapewnia poszanowanie prawa do prywatności. Wpisuje się to także w dotychczasową aktywność Rzecznika Praw Obywatelskich, który od kilku lat monitoruje kwestię zabudowy kącików sanitarnych w skali całego kraju.

Rzecznik stoi na stanowisku, że urządzenia sanitarne w celach wieloosobowych powinny być wydzielone w sposób zapewniający intymność przy wykonywaniu czynności higienicznych i załatwianiu potrzeb fizjologicznych. Brak pełnej zabudowy kącika sanitarnego powoduje, że warunek ten nie jest spełniony. Taki stan narusza zawarte w art. 4 § 1 kodeksu karnego wykonawczego zasady wykonywania kary w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego oraz zakaz poniżającego traktowania. Ponadto, zgodnie z przepisem § 28 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, w zakładach karnych niezbędne urządzenia sanitarne sytuuje się w sposób zapewniający ich niekrępujące użytkowanie.

W kontekście wyroku Szafrański v. Polska, prace modernizacyjne zmierzające do pełnej zabudowy kącików sanitarnych w celach wieloosobowych, powinny być pilnie kontynuowane w tych zakładach karnych i aresztach śledczych, gdzie jeszcze tego nie uczyniono.