Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Czym są tortury?

• to umyślne zadawanie ostrego, fizycznego bądź psychicznego, bólu lub cierpienia.

Jeśli zadaje je: 

• funkcjonariusz państwowy lub inna osoba występująca w charakterze urzędowym lub z ich polecenia albo za wyraźną lub milczącą zgodą.

O torturach mówimy, jeśli stosuje się je w celu:

• uzyskania od ofiary lub od osoby trzeciej informacji lub wyznania,
• ukarania za popełniony czyn (przez daną osobę lub osobę trzecią), nawet jeśli o dokonanie tego czynu jest tylko podejrzanym,
• zastraszenia lub wywarcia nacisku na daną osobę lub osobę trzecią,
• wynikającym z wszelkiej formy dyskryminacji.

Kto może być ich ofiarą?

• Każdy!

Prawna definicja tortur

Tortury to „każde działanie, którym jakiejkolwiek osobie umyślnie zadaje się ostry ból lub cierpienie, fizyczne bądź psychiczne,

w celu uzyskania od niej lub od osoby trzeciej informacji lub wyznania, w celu ukarania jej za czyn popełniony przez nią lub osobę trzecią albo o którego dokonanie jest ona podejrzana, a także w celu zastraszenia lub wywarcia nacisku na nią lub trzecią osobę albo w jakimkolwiek innym celu wynikającym z wszelkiej formy dyskryminacji,

gdy taki ból lub cierpienie powodowane są przez funkcjonariusza państwowego lub inną osobę występującą w charakterze urzędowym lub z ich polecenia albo za wyraźną lub milczącą zgodą.

Określenie to nie obejmuje bólu lub cierpienia wynikających jedynie ze zgodnych z prawem sankcji, nieodłącznie związanych z tymi sankcjami lub wywołanych przez nie przypadkowo”.

(Stanowi tak art. 1 Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania)

Czym jest nieludzkie i poniżające traktowanie?

To terminy, które najlepiej zobrazować w oparciu o konkretne sprawy rozpatrywane przez Europejki Trybunał Praw Człowieka. 

Traktowanie i karanie nieludzkie, to traktowanie, które wywołuje intensywne cierpienie fizyczne lub psychiczne. W przypadku traktowania nieludzkiego stopień dolegliwości jest wyższy, niż w przy­padku traktowania poniżającego, ale niższy, niż w przypadku tortur. Np.:

• Shatokhin v. Rosja (skarga nr 50236/06, wyrok z 27 lutego 2018 r.) Skarżący cierpiał na zaburzenia psychiatryczne z elementami klaustrofobii i autoagresji (podjęte już wcześniej próby samobójcze). Biorąc pod uwagę jego stan i historię prób samobójczych, psychiatra, który go leczył, zalecił, aby nie umieszczano go w odosobnieniu. Pomimo tych zaleceń, trafił do izolatki.
• Janowiec i Inii v. Rosja (wyrok Izby z 2012 roku) Trybunał stwierdził, że zaniedbania, jakich dopuści­ła się Rosja w toku postępowania dotyczącego zbrodni katyńskiej, stanowiły rażące i bezduszne (callo­us) lekceważenie obaw i niepokojów skarżących, które osiągnęło poziom nieludzkiego traktowania w rozumieniu art. 3 Konwencji.

Traktowanie bądź karanie jest poniżające wówczas, gdy powoduje poczucie strachu i upokorzenia, prowadzące do upodlenia. Np.

• rewizja osobista w obecności grupy funkcjonariuszy kpiących z osadzonego,
• rozebranie więźnia do naga w obecności kobiety-funkcjonariusza,
• umieszczenie piętnastoletniego skazan