Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Można reformować wymiar sprawiedliwości, ale pod warunkiem, że tworzy się poziom jakiegoś zaufania między sędziami a władzą wykonawczą i ustawodawczą
• Jeżeli toczy się otwartą wojnę innych rodzajów władz z władzą sądowniczą, to trudno budować zaufanie, które miałoby służyć obywatelom 
• Bez tego zaufania trudno przeprowadzić zmiany, które naprawiałyby wymiar sprawiedliwości - powiedział w Senacie RPO Adam Bodnar

Senacka Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji 5 lutego 2020 r. rozpatrzyła informację o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich oraz o stanie przestrzegania wolności, praw człowieka i obywatela w roku 2018.

Ta informacja była już przedstawiona na forum komisji, jednakże ze względu na dyskontynuację prac Senatu, związaną z zakończeniem poprzedniej kadencji, Adam Bodnar musiał przedstawić ją ponownie. Podkreślił, że dopełnienie tego obowiązku jest ważne, gdyż należy wykorzystywać każde forum, na którym można mówić o realizacji praw obywateli i o problemach, z jakimi się oni zmagają.

RPO zwrócił uwagę, że od 2018 r., którego dotyczy informacja, rzeczywistość uległa już zmianie, jednak wiele problemów wciąż pozostaje aktualnych.

Podkreślił, że działalność Biura RPO jest utrudniona ze względu na konsekwentną politykę ograniczania jego budżetu (wydatki bieżące są ciągle na poziomie z 2011 r.). A Biuro otrzymało w 2018 r. 57 tys. spraw.

RPO – podobnie jak w czasie poprzedniego wystąpienia dotyczącego roku 2018 – przedstawił 15 problemów, z jakimi mierzą się obywatele. Do głównych problemów dotyczących praw człowieka rzecznik praw obywatelskich zaliczył m.in. nadużywanie środków przymusu bezpośredniego i stosowanie tortur na posterunkach policji, stan psychiatrii dziecięcej, przestępstwa mowy nienawiści.

Do "piętnastki" Adama Bodnara należą następujące zagadnienia:

1. Prawa osób z niepełnosprawnościami i niewykonany wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie wsparcia dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami. Brak prac nad reformą systemu ubezwłasnowolniania
2. Problemy działania Ośrodka w Gostyninie
3. Nadużywanie środków przymusu bezpośredniego i tortury na policji
4. Przestępstwa mowy nienawiści (a także problem „patotreści" w internecie)
5. Ochrona praw rodzicielskich
6. Ochrona środowiska, uciążliwe inwestycje, smog i wysypiska odpadów
7. Nierozwiązany od lat problem książeczek mieszkaniowych, których wkładu nie można zrealizować
8. Problem bezdomności (tu RPO wyraził nadzieję, że Senat, który dysponuje środkami na pomoc Polonii, zajmie się problemem Polaków w kryzysie bezdomności w europejskich miastach – o tym zresztą RPO rozmawiał ostatnio z burmistrzem Londynu Sadikiem Khanem)
9. Problem wykluczenia transportowego., który dotyka zwłaszcza seniorów, osoby uczące się i osoby z niepełnosprawnościami
10. Stan ochrony zdrowia, a szczególnie  psychiatrii dziecięcej
11. Skutki reformy oświaty, w tym kumulacja roczników
12. Problemy ze świadczeniami emerytalnymi – problem ofiar ustawy represyjnej pozbawiającej świadczeń na zasadzie odpowiedzialności zbiorowej, a także kobiet z rocznika 1953, które przeszły na wcześniejszą emeryturę (mają mniej korzystnie przeliczone świadczenie)
13. Prawa konsumentów, w tym frankowiczów (od czasu złożenia Informacji za rok 2018 TS UE wydał ważny wyrok w sprawie p.p. Dziubak – to jednak oznacza, że jeszcze więcej trudnych spraw trafi do sądów)
14. Nadzór nad służbami (i propozycja RPO, by stworzyć niezależny system kontroli nad służbami; raport „Osiodłać Pegaza”)
15. Proceder wykluczania całych grup  społecznych – kobiet (łamanie prawa przez gminę Zakopane), osób LGBT (uchwały gmin nieweryfikowane przez wojewodów).

RPO zwrócił też uwagę na problemy dotyczące mechanizmów ochrony praw człowieka:

• Niewydolności sądownictwa
• Podporządkowania prokuratury rządzącym
• Fakt, że Trybunał Konstytucyjny nie jest w stanie zająć się w sposób niezawiły ważnymi sprawami ustrojowymi
• Niewykonany wyrok TK w sprawie sposobu wybierania władz mediów publicznych

Adam Bondar mówił także o zmianach w sądownictwie, wprowadzonych w 2018 r. - Można reformować wymiar sprawiedliwości, ale pod warunkiem, kiedy tworzy się poziom jakiegoś zaufania między sędziami a władzą wykonawczą i ustawodawczą. Jeżeli toczy się otwartą wojnę innych rodzajów władz z władzą sądowniczą, to trudno budować zaufanie, które miałoby służyć obywatelom. Bez tego zaufania trudno przeprowadzić zmiany, które naprawiałyby wymiar sprawiedliwości - powiedział RPO.

Senator Michał Seweryński (PiS): Czy jest dziedzina praw, w których nastąpił postęp?

Adam Bodnar odpowiedział: Tak, mamy postęp w zakresie praw socjalnych, w tym program 500+, poprawiła się ochrona praw pracowniczych ze względu na większe uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy. Dodatkowe transfery do emerytów też są ważne.

Ważne zmiany zostały wprowadzone w ściganiu niepłacących alimenty na dzieci. Lepiej wygląda sytuacja w przypadku rodzicielskich sporów transgranicznych (poprawiła się współpraca między instytucjami).

Seweryński: Czy nie powinien Pan bardziej podkreślać tego pozytywnego aspektu?

RPO: Postaram się to zrobić w raporcie podsumowującym całą kadencję. Uważam jednak, że ten rząd, z takim wyczuleniem na sprawy społeczne, stać na więcej – nie tyle jeśli chodzi o nakłady finansowe ale o wrażliwość i wykorzystywanie wszystkich możliwości poprawy sytuacji ludzi.

Senator Robert Mamątow (PiS):  Ludzie skarżą mi się, że odpowiedzi od Rzecznika przychodzą bardzo późno albo wcale. Rzecznik nie spełnia już swojej roli tak jak to było w poprzedniej kadencji.

RPO Adam Bodnar: My naprawdę mamy budżet na poziomie 2011 roku. Każda sprawa, którą się zajmujemy, wymaga gruntownej analizy i przygotowania, a jeżdżąc po kraju Rzecznik identyfikuje mnóstwo problemów, którymi nikt się nie zajmuje.

Wystarczy przykład reformy Krajowej Administracji Skarbowej. Dla parlamentarzystów to jedna ustawa. Dla nas to tysiące wniosków od pokrzywdzonych tymi zmianami ludzi.

Nowym zadaniem RPO jest rozpatrywanie wniosków o skargi nadzwyczajne – nie dostaliśmy na to ani grosza, choć np. Ministerstwo Sprawiedliwości dostało środki na stworzenie całego wydziału, który zajmuje się tymi wnioskami. Pracownicy Biura RPO pracują ciężko i z oddaniem, nie są doceniani przez polskie państwo – od wielu lat, w przeciwieństwie do pracowników innych publicznych instytucji -  nie dostali podwyżki. A jednak wykonują swoją misję.