Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Po odbyciu ćwiczeń żołnierze tzw. rezerwy pasywnej mają problem z uzyskaniem od dowódców jednostek należnych świadczeń pieniężnych 
• Rzecznik Praw Obywatelskich prosi ministra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka o zbadanie sprawy i poinformowanie o stanowisku
• AKTUALIZACJA: Wskazane przez Pana Rzecznika zagadnienie zostało dostrzeżone przez resort obrony narodowej, co znalazło odzwierciedlenie w nowelizacji przepisów ustawy z 11 marca 2022r. o obronie Ojczyzny, dokonanej w art. 10 pkt. 63 ustawy z 17 sierpnia 2023r. o zmianie ustawy o Agencji Mienia Wojskowego oraz niektórych innych ustaw - odpisało MON

Do Biura RPO wpływają wnioski o pomoc od żołnierzy rezerwy pasywnej. Spełniając obowiązek obrony Ojczyny, uczestniczą oni w ćwiczeniach rezerwy, ale po ich odbyciu mają problem z uzyskaniem od dowódców jednostek należnych świadczeń pieniężnych. Problem  może także dotyczyć żołnierzy aktywnej rezerwy oraz terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie.

Wątpliwości, z którymi zwracają się  rezerwiści do RPO, dotyczą nadużywania przez organy wojskowe art. 312 ust. 4 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny przy obliczaniu rekompensaty utraconego wynagrodzenia za okres służby w pasywnej rezerwie. Problem dotyczy zwłaszcza tych żołnierzy, którzy rozliczają się na zasadzie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Podstawą opodatkowania podatkiem dochodowym jest w ich przypadku przychód, bo osoby te deklarują niewykazywanie kosztów dla uproszczenia rozliczeń z Urzędem Skarbowym. Dlatego w ich przypadku dochód równy jest przychodowi.

Zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia MON z 20 maja 2022 r. ws. świadczenia pieniężnego dla żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową, żołnierzy aktywnej rezerwy i żołnierzy pasywnej rezerwy, podstawę ustalenia świadczenia pieniężnego stanowi średnia miesięczna kwota dochodu uzyskanego przez żołnierza z prowadzonej działalności gospodarczej w roku poprzedzającym okres służby. Zaświadczenie stwierdzające wysokość tej kwoty wydaje naczelnik urzędu skarbowego na wniosek żołnierza prowadzącego działalność gospodarczą.

Przy prowadzeniu przez żołnierza rezerwy działalności opodatkowanej zryczałtowanym podatkiem dochodowym od przychodów ewidencjonowanych, naczelnik urzędu skarbowego wydając zaświadczenia, sumuje dochód/przychód za cały rok. Dla niektórych organów takie zaświadczenie nie stanowi problemu, bowiem obliczają miesięczny dochód niezbędny do obliczenia przedmiotowej należności, wykonując proste matematyczne działanie podzielenia wskazanej kwoty przez liczbę miesięcy w roku.

Inne organy wojskowe, wykorzystując fakt, że Urząd Skarbowy w zaświadczeniu przedstawia dane za cały rok (bez rozbicia na dochód miesięczny) uznają, że brak jest możliwości ustalenia wysokości dochodu uzyskiwanego przez żołnierza z prowadzonej działalności gospodarczej i na podstawie wspomnianego art. 312 ust. 4 obliczają wysokość rekompensaty za jeden dzień ćwiczeń wojskowych przez podzielenie przez 22 minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w okresie odbywania przez żołnierza rezerwy pasywnej ćwiczeń wojskowych. W wielu sytuacjach takie postępowanie organów wojskowych prowadzi do istotnego zaniżenia należności tych żołnierzy.

Nie ulega wątpliwości, że celem świadczenia jest zrekompensowanie żołnierzowi utraconego wynagrodzenia ze stosunku pracy , stosunku służbowego albo dochodu z prowadzonej działalności gospodarczej lub rolniczej, które mógł uzyskać w okresie odbywania ćwiczeń wojskowych. Niestety, w przypadku żołnierzy rezerwy, których działalność gospodarcza rozliczana jest w formie ryczałtu od niektórych przychodów ewidencjonowanych, świadczenie to, ze względu na sposób jego obliczania, nie spełnia przypisanej mu funkcji. Żołnierz jest zaś pozbawiony możliwości uzyskania rzeczywistej rekompensaty pieniężnej za utracony dochód.

Uczestnicząc w ćwiczeniach wojskowych, żołnierz rezerwy pasywnej realizuje obowiązek obrony Ojczyzny. Fakt, że nie może on otrzymać adekwatnej rekompensaty odzwierciedlającej utracony dochód, wywołuje wątpliwości z punktu widzenia ochrony praw i wolności obywatelskich. Jeśli uzyskuje on przychody, to wskutek uczestniczenia w ćwiczeniach wojskowych ponosi wymierny i istotny uszczerbek w dochodzie z prowadzonej działalności gospodarczej.

Odpowiedź Wojciech Skurkiewicza, sekretarza stanu w MON

Wskazane przez Pana Rzecznika zagadnienie, zostało dostrzeżone przez resort obrony narodowej, co znalazło odzwierciedlenie w nowelizacji przepisów ustawy z dnia 11 marca 2022r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. 2022poz. 2305ze zm.) - zwanej dalej ustawą - dokonanej w art. 10 pkt. 63 ustawy z dnia 17 sierpnia 2023r. o zmianie ustawy o Agencji Mienia Wojskowego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.'. poz. 1872).

Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 312 ust. 2 ustawy: „Świadczenie pieniężne za każdy dzień terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie stanowi kwota 1/22 całkowitego miesięcznego wynagrodzenia brutto, dochodu lub przychodu dla żołnierzy rozliczających ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, o których mowa w ust. 1, pomnożona przez liczbę dni pełnienia tej służby w danym miesiącu”.

Natomiast ust. 4 stanowi, że „W przypadku gdy prowadzona przez żołnierza OT działalność gospodarcza w roku poprzedzającym okres pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie nie przynosiła dochodu lub przychodu dla żołnierzy rozliczających ryczałt od przychodów ewidencjonowanych  lub przynosiła straty lub gdy nie jest możliwe ustalenie wysokości dochodu lub przychodu dla żołnierzy rozliczających ryczałt od przychodów ewidencjonowanych uzyskiwanego przez żołnierza z prowadzonej działalności gospodarczej albo wysokości utraconego wynagrodzenia ze stosunku pracy, świadczenie pieniężne przysługuje mu w kwocie wynikającej z podzielenia przez 22 minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników ustalonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w okresie pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, i następnie pomnożenia przez liczbę dni pełnienia tej służby”.

WZF.7043.208.2023