Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W 2021 r. opublikowano tzw. Zasady Mendeza - międzynarodowe wytyczne odnoszące się do sposobu prowadzenia przesłuchań i gromadzenia informacji przez przedstawicieli władzy publicznej
• Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się do Ministra Sprawiedliwości o spowodowanie przetłumaczenia Zasad na język polski i udostępnienie polskiej wersji językowej odpowiednim resortom, instytucjom i samorządom zawodowym dla celów edukacyjnych i szkoleniowych
• AKTUALIZACJA 27.12.2024: Resort przekazał RPO polską wersję tego dokumentu i zapowiedział działania w celu rozpowszechnienia Zasad Mendeza
• AKTUALIZACJA 10.02.2025: Dziękując za przetłumaczenie Zasad Mendeza, ZRPO Wojciech Brzozowski pyta podsekretarz stanu w MS Marię Ejchart, czy udostępniono je odpowiednim resortom, służbom, instytucjom oraz samorządom zawodowym dla celów edukacyjnych i szkoleniowych.
• AKTUALIZACJA 25.04.2025: Ministerstwo Sprawiedliwości informuje, że przekazało do Prokuratury Krajowej, Centralnego Zarządu Służby Więziennej, Sądów Apelacyjnych oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji tłumaczenie Zasad Mendeza na język polski do wiadomości i wykorzystania służbowego, w tym udostępnienia poszczególnym, podległym jednostkom. Tłumaczenie zostało również opublikowane na stronie głównej resortu
• Dodatkowo, w korespondencji do Prezesów Sądów Apelacyjnych, MS zwróciło się z prośbą o rozpowszechnienie dokumentu w podległych im i nadzorowanych sądach i zapoznanie się z nim przez wszystkich sędziów okręgu apelacji - informuje resort w odpowiedzi

W maju 2021 r. opublikowano międzynarodowe wytyczne odnoszące się do sposobu prowadzenia przesłuchań i gromadzenia informacji przez przedstawicieli władzy publicznej („Principles on Effective Interviewing for Investigations and Information Gathering") - nazwane od ich pomysłodawcy Zasadami Mendeza.

O opublikowaniu Zasad RPO informował Prezesa Rady Ministrów, podkreślając ich wagę, potrzebę przetłumaczenia na język polski oraz upowszechnienia wśród podległych resortów i opinii publicznej. Z informacji RPO nie wynika jednak, by dokument ten został przetłumaczony. Polska wersja językowa nie jest dostępna na stronie Stowarzyszenia na rzecz Zapobiegania Torturom (APT). Nie jest też zamieszczona na stronach internetowych odpowiednich resortów i instytucji.

A mogłoby to pomóc opinii publicznej poznać wytyczne oraz wzbogacić publiczną debatę w tym zakresie, z korzyścią dla służb i innych instytucji, ustawodawcy i obywateli. Skuteczne zapobieganie torturom oraz innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu wymaga przede wszystkim edukacji i całościowych działań - połączenia środków legislacyjnych, administracyjnych, sądowych i innych.

Zgodnie z Konwencją ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur, Polska powinna systematycznie nadzorować zasady, instrukcje, metody i praktykę dotyczące przesłuchiwania, a także przepisy dotyczące nadzoru i obchodzenia się z osobami poddanymi wszelkim formom zatrzymania, aresztowania lub pozbawiania wolności na terytorium podlegającym jego jurysdykcji, w celu niedopuszczenia do wypadków stosowania tortur.

Zasady Mendeza mają innowacyjny i praktyczny charakter. Pokazują, że metodyka i kultura pracy organów dochodzeniowo-śledczych i wywiadowczych oparta na presji, manipulacji, przymusie, a nawet torturach, nie działa i ma szkodliwy wpływ na  ustalenie prawdy. Takie praktyki mogą prowadzić do uzyskania niewiarygodnych informacji, wadliwych decyzji, błędnych wyroków skazujących i pomyłek sądowych. Konsekwencją jest krzywda ludzka oraz spadek zaufania do wymiaru sprawiedliwości i innych instytucji państwa.

Dlatego Zasady Mendeza stanowią skuteczną alternatywę dla niewłaściwych metod przesłuchań i zbierania informacji. Opierając się na wynikach badań naukowych, doświadczeniach praktyków i przyjmując za fundamentalne założenie potrzebę ochrony praw człowieka, proponują prowadzenie rozmów opartych na budowaniu relacji. Zawierają też zabezpieczenia proceduralne, co zmniejsza ryzyko tortur i może pomóc w poprawie wyników śledztw i innych działań wywiadowczych, zwiększając zaufanie do instytucji państwa. Z tego względu powinny być upowszechnione wśród praktyków, osób odpowiedzialnych za opracowanie i wdrażanie przepisów, zasad i wytycznych dotyczących przesłuchań i zbierania informacji, sędziów, prokuratorów, prawników i opinii publicznej.

Zasady Mendeza stanowią uznany dokument na arenie międzynarodowej. Były zalecane m.in. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, Radę Praw Człowieka ONZ, Komitet Przeciwko Torturom (CAT), Podkomitet ONZ ds. Prewencji Tortur (SPT) i Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom (CPT). 

Odpowiedź Marii Ejchart, podsekretarz stanu w MS

W odpowiedzi na pismo zawierające prośbę o spowodowanie tłumaczenia i upowszechnienie wiedzy o międzynarodowych wytycznych odnoszących się do sposobu prowadzenia przesłuchań i gromadzenia informacji przez przedstawicieli władzy publicznej („Principles on Effective Interviewing for Investigations and Information Gathering”), nazwane od ich pomysłodawcy Zasadami Mendeza wśród odpowiednich resortów, instytucji i samorządów zawodowych dla celów edukacyjnych i szkoleniowych, uprzejmie informuję, że Ministerstwo Sprawiedliwości zleciło przetłumaczenie na język polski Zasad Mendeza.

Niniejszym pozwalam sobie przekazać Panu Rzecznikowi polską wersję tego dokumentu, celem wykorzystania w bieżącej działalności.

Jednocześnie wskazuję, że Ministerstwo Sprawiedliwości podejmie działania mające na celu rozpowszechnienie Zasad Mendeza.

Kolejna odpowiedź Marii Ejchart, podsekretarz stanu w MS

W odpowiedzi na pismo z dnia 21 stycznia 2025 r. dotyczące prośby o informację na temat podjętych działań zmierzających do rozpowszechnienia Zasad Mendeza, uprzejmie informuję, że Ministerstwo Sprawiedliwości przekazało do Prokuratury Krajowej, Centralnego Zarządu Służby Więziennej, Sądów Apelacyjnych oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji tłumaczenie powyższego dokumentu do wiadomości i wykorzystania służbowego, w tym udostępnienia poszczególnym, podległym jednostkom.

Dodatkowo, w korespondencji do Prezesów Sądów Apelacyjnych, Ministerstwo Sprawiedliwości zwróciło się z prośbą o spowodowanie dystrybucji ww. dokumentu w podległych im i nadzorowanych sądach i zapoznanie się z nim przez wszystkich sędziów okręgu apelacji.

Tłumaczenie Zasad Mendeza zostało opublikowane na stronie głównej MS: https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/ministerstwo-sprawiedliwosci-upowszechnia-standardy-praw-czlowieka 

Jednocześnie informuję, że w dniu 30 stycznia br. w Ministerstwie Sprawiedliwości odbyło się spotkanie z przedstawicielami Akcji ImpleMendez, międzynarodowej organizacji skupiającej naukowców z 56 krajów, której celem jest promowanie Zasad Mendeza dotyczących skutecznych metod przesłuchań. W trakcie spotkania omówiono metody implementacji Zasad Mendeza. Uczestnicy spotkania wyrazili gotowość do kontynuowania współpracy na rzecz upowszechniania Zasad Mendeza i organizowania szkoleń z zakresu etycznego prowadzenia przesłuchań, zgodnych z międzynarodowymi standardami ochrony praw człowieka.

KMP.570.8.2021