Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę na kwestię dopuszczalności tzw. częściowej prawomocności orzeczenia
• Marcin Wiącek występuje do ministra sprawiedliwości  Waldemara Żurka o analizę wskazanych problemów i rozważenie zainicjowania stosownych prac legislacyjnych

Na kanwie spraw wpływających do BRPO ujawnił się problem stosowania przepisów Kodeksu postępowania karnego w zakresie dopuszczalności tzw. częściowej prawomocności orzeczenia. Chodzi o sytuacje, gdy odrębne rozstrzygnięcia dotyczące odrębnych przestępstw zawarte w wyroku uprawomocniają się w różnym czasie. 

Problem odnosi się do przede wszystkim do spraw w ramach tzw. łączności podmiotowej z art. 33 k.p.k., kiedy jednemu oskarżonemu, zarzucono kilka przestępstw a sprawy połączono w jedno postępowanie. Połączenie takie jest korzystne głównie dla organów wymiaru sprawiedliwości. 

Z perspektywy oskarżonego łączność podmiotowa może powodować negatywne konsekwencje, zwłaszcza na etapie postępowania wykonawczego. Jeśli bowiem wyrok sądu I instancji zostanie zaskarżony w części – w odniesieniu np. do jednego z kilku czynów – to w zakresie niezaskarżonym, rozstrzygnięcia się uprawomocniają. Zaczyna zatem np. biec okres próby a np. roszczenia wynikające z orzeczonych środków kompensacyjnych są wykonalne.

Dopuszczalność częściowej prawomocności wyroku jest kwestią sporną w doktrynie i koncepcją niechętnie przyjmowaną w orzecznictwie. 

Wątpliwości budzi możliwość różnego czasu uprawomocnienia się orzeczenia złożonego podmiotowo, tj. w sprawie kilku oskarżonych.

Prawomocność części rozstrzygnięć zawartych w wyroku, zwłaszcza wtedy, gdy mogłyby stanowić przedmiot odrębnych postępowań karnych, nie jest wykluczona. 

Z perspektywy teoretycznej oraz interesu oskarżonego, w większym stopniu umożliwia ona realizację celów procesu karnego (tj. zasady trafnej reakcji karnej – art. 2 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k.), ponieważ pozwala na uniknięcie sytuacji, kiedy kara lub inne środki reakcji prawnokarnej zostaną wymierzone w nieproporcjonalnym zakresie.

Prawomocność części orzeczenia jest jednak sporną kwestią w orzecznictwie. Jedyną możliwością przełamania wadliwiej praktyki orzeczniczej wydaje się podjęcie działań legislacyjnych i wprowadzenie do k.p.k. – na wzór rozwiązań funkcjonujących w k.p.c. – przepisów wprost stanowiących o częściowej prawomocności orzeczenia. 

II.510.1092.2025