Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do wicepremiera, ministra obrony narodowej Władysława Kosiniaka-Kamysza w sprawie skarg na sposób zwalniania z Wojsk Obrony Terytorialnej.

Do Biura RPO wpływają wnioski żołnierzy niezawodowych pełniących służbę w WOT. Kwestionują sposób zwalniania ich ze służby, przed upływem okresu jej trwania, rozkazem dziennym wydawanym dla celów ewidencyjnych na podstawie art. 128 ust. 2 pkt 1 ustawy o obronie Ojczyzny. Pojawiają się bowiem wątpliwości, czy możliwe jest zwolnienie rozkazem dziennym, czy też nie powinno ono mieć formy decyzji (rozkazu personalnego).

Ustawa o obronie Ojczyzny jednoznacznie wskazuje, że ilekroć jest w niej mowa o żołnierzu, należy przez to rozumieć osobę pełniącą czynną służbę wojskową (w tym terytorialną). Część przepisów pragmatyki służbowej dotyczy żołnierzy - osób pełniących czynną służbę wojskową (zasadniczą, terytorialną, w aktywnej rezerwie, zawodową i służbę w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny) - część zaś wyłącznie żołnierzy zawodowych, a z kolei niektóre jej przepisy są wspólne dla żołnierzy zawodowych i niezawodowych. 

O odróżnieniu tym przesądza także art. 2 pkt 40 ustawy o obronie Ojczyzny, z którego wynika, że jeśli w ustawie jest mowa o żołnierzu zawodowym, należy przez to rozumieć żołnierza pełniącego zawodową służbę wojskową. Poprzednia ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP stanowiła, że zwolnienie z WOT dowódca jednostki stwierdza w rozkazie dziennym.

W orzecznictwie sądowo-administracyjnym ugruntowany jest pogląd, że pisma z rozstrzygnięciem w sprawie załatwianej w drodze decyzji są decyzjami, pomimo nieposiadania w pełni formy przewidzianej w art. 107 k.p.a., jeśli tylko zawierają minimum elementów niezbędnych do zakwalifikowania ich jako decyzji. Do takich elementów należy zaliczyć: oznaczenie organu administracji państwowej wydającego akt, wskazanie adresata aktu, rozstrzygnięcie o istocie sprawy oraz podpis osoby reprezentującej organ administracji. 

Wyciąg z „rozkazu dziennego” w sprawie zwolnienia żołnierza OT faktycznie zawiera wszystkie niezbędne elementy, aby kwalifikować go jako decyzję o zwolnieniu ze służby. Stanowisko takie prezentował w kilku wyrokach Wojewódzki Sąd Administracyjny Warszawie.

Wynika z tego, że zwolnienie z WOT w niewłaściwej formie nie przesądza o braku drogi odwoławczej, gdyż sądy administracyjne w wyciągach z rozkazów dziennych doszukują się materialnej treści decyzji. 

- Obawiam się jednak, że wiedza taka nie jest wśród żołnierzy terytorialnej służby wojskowej powszechna, co może uniemożliwiać im efektywne korzystanie z drogi odwoławczej – podkreśla Marcin Wiącek i zwraca się do MON o odniesienie się do problemu.

WZF.7043.18.2025