Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ustawa o opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta nie objęła podmiotów udzielających świadczeń opieki zdrowotnej osobom pozbawionym wolności
• Budzi to wątpliwości RPO pod kątem równego traktowania, prawa do ochrony zdrowia i równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych
• AKTUALIZACJA: Włączenie do ustawy osób pozbawionych wolności powodowałoby ograniczenie ilości i rodzaju świadczeń medycznych im udzielanych – odpowiada DGSW (pełny tekst w załączniku)
• AKTUALIZACJA2:  Minister Zdrowia nie jest organem właściwym do ingerowania w organizację oraz tryb udzielania świadczeń w zakładach opieki zdrowotnej będących częścią struktury jednostki penitencjarnej - odpisał resort (pełny tekst w załączniku)

- Czy planowane jest wprowadzenie mechanizmu ustanawiającego dla osób pozbawionych wolności analogiczny poziom ochrony opieki zdrowotnej, jak i wobec pozostałych obywateli, z uwzględnieniem specyfiki udzielania świadczeń w warunkach penitencjarnych - pyta Rzecznik Praw Obywatelskich wiceministra zdrowia Waldemara Kraskę i zastępcę Dyrektora Generalnego Służby Więziennej płk. Krzysztofa Stefanowskiego.

9 marca 2023 r. Sejm uchwalił ustawę o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta (Senat ją odrzucił - Sejm nie zdołał odrzucić weta Senatu). Wprowadza ona m.in. mechanizmy oceny jakości w opiece zdrowotnej oraz definiuje pojęcie zdarzenia niepożądanego.

Wątpliwości RPO budzi art. 1 ust. 2 ustawy, który wyłącza spod niej podmioty wykonujące działalność leczniczą udzielające świadczenia opieki zdrowotnej osobom pozbawionym wolności na podstawie art. 102 pkt 1 i art. 115 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego. 

Do problemu  w ogóle nie odnosi się uzasadnienie projektu ustawy, trudno więc analizować przesłanki jej autorów. Projekt nie został też przedłożony RPO do zaopiniowania. Przepis ten nie był także przedmiotem konsultacji z Rzecznikiem Praw Pacjenta.

Tymczasem przyjęte rozwiązania mogą budzić zasadnicze wątpliwości co do zgodności z konstytucyjnymi zasadami równego traktowania przez władze publiczne (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP) oraz prawem do ochrony zdrowia i obowiązkiem zapewnienia przez władze publiczne obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (art. 68 ust. 1-2 Konstytucji RP).

Ponadto Europejskie Reguły Więzienne  zalecają ścisłe powiązanie i integrację więziennej i powszechnej służby zdrowia oraz polityki zdrowotnej. Stanowią także, że więźniowie mają mieć zapewniony dostęp do służby zdrowia dostępnej w kraju bez dyskryminacji ze względu na ich sytuację prawną.

Niezwykle istotne jest też stanowisko Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który konsekwentnie wskazuje, że więźniom należy zapewnić opiekę medyczną na poziomie porównywalnym ze standardem dotyczącym ogółu społeczeństwa.

W piśmie do MZ z 23 stycznia 2023 r.  RPO  prosił o odniesienie się do powodów wprowadzenia takiej regulacji . W odpowiedzi m.in. omówiono aspekty organizacyjne więziennej służby zdrowia oraz zawarto kompendium stanu prawnego.

Z odpowiedzi nie wynika natomiast, dlaczego uznano, że konsekwencją odrębności organizacyjnej udzielania świadczeń zdrowotnych osobom przebywającym w zakładach karnych i aresztach śledczych ma być odrębność standardu jakości opieki zdrowotnej i bezpieczeństwa pacjenta. 

Nie wyjaśniono również, z jakich powodów nie przewidziano odpowiedniego stosowania choćby części rozwiązań tej ustawy do osób pozbawionych wolności (np. w zakresie rejestrowania zdarzeń niepożądanych).

Zastępca rzecznika praw obywatelskich Wojciech Brzozowski ponownie zwraca się do MZ o wskazanie powodów wprowadzenia tej regulacji oraz odniesienie się do wątpliwości. Pyta, czy planowane jest ustanowienie w innych aktach prawnych, dotyczących opieki medycznej realizowanej przez podmioty lecznicze dla osób pozbawionych wolności, analogicznego lub zbliżonego do realizowanego przez powszechną służbę zdrowia poziomu ochrony pacjentów, z uwzględnieniem specyfiki udzielania świadczeń w warunkach penitencjarnych.

Zastępcę Dyrektora Generalnego SW Rzecznik  prosi zaś o poinformowanie, czy przedstawiał opinię w sprawie wyłączenia więziennych podmiotów leczniczych spod tej ustawy. Jeżeli zaś nie uczestniczył w procesie legislacyjnym, to RPO prosi o stanowisko wobec przedstawionego problemu w aspekcie realizacji wobec osób pozbawionych wolności zasady równego traktowania, w tym równego dostępu do świadczeń medycznych.

RPO zwraca się także o informację, czy  DGSW planuje wprowadzenie (i jak) mechanizmu ustanawiającego  dla osób pozbawionych wolności analogiczny poziom ochrony opieki zdrowotnej jak wobec pozostałych obywateli, z uwzględnieniem specyfiki udzielania świadczeń w warunkach penitencjarnych.

IX.517.99.2023