Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Fiskus odmawia obywatelom poszkodowanym w sprawie tzw. ulgi meldunkowej wznawiania postępowań podatkowych, powołując się na nieopublikowanie w Dzienniku Ustaw korzystnego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 9 lipca 2025 r.
• Obywatele, którzy byli adresatami niekonstytucyjnych regulacji prawnych, nie mogą ponosić negatywnych skutków kryzysu konstytucyjnego i sporów o moc prawną orzeczeń TK
• Niezależnie od znaczenia prawnego wyroków TK, obowiązkiem władzy publicznej jest naprawienie skutków niekonstytucyjności
• Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił w tej sprawie do ministra finansów i gospodarki Andrzeja Domańskiego

Ofiarami tzw. ulgi meldunkowej są osoby, które nabyły nieruchomość w latach 2007–2008, a następnie sprzedały ją przed upływem 5 lat od daty nabycia i nie dopełniły warunku formalnego w postaci złożenia oświadczenia o zameldowaniu w lokalu przez co najmniej 12 miesięcy.

Sprawa była przedmiotem skargi konstytucyjnej z 2018 r., rozpoznanej przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z  9 lipca 2025 r. TK stwierdził, że art. 21 ust. 21 w zw. z art. 21 ust. 1 pkt 126 lit. c ustawy o PIT  w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2008 r., w związku z art. 8 ust. 1 i 3 ustawy zmieniającej  - w zakresie, w jakim uzależnia skorzystanie przez podatnika ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych od złożenia oświadczenia o zameldowaniu – jest niezgodny z Konstytucją. Wyrok nie został dotychczas opublikowany w Dzienniku Ustaw. 

Wyrok zapadł w nieprawidłowo obsadzonym składzie, dlatego RPO zmuszony był wycofać się z postępowania. Niemniej jednak od strony merytorycznej wyrok i jego uzasadnienie zasługują na aprobatę. Słusznie wskazano, że ustawodawca naruszył Konstytucję, nie zapewniając podatnikom realnej możliwości skorzystania z ulgi meldunkowej.

Problemy osób poszkodowanych niekonstytucyjną regulacją

Organy podatkowe odmawiają obywatelom wznowienia postępowań podatkowych, powołując się na brak publikacji wyroku TK w Dzienniku Ustaw. 

W jednej ze spraw zgłoszonych do BRPO wskazano, że do czasu ogłoszenia orzeczenia w trybie przewidzianym przepisami konstytucyjnymi wniosek podatnika o wznowienie postępowania należy traktować jako przedwczesny. W tej sprawie, dotyczącej osób starszych, fiskus przez 4 lata  prowadził egzekucję z emerytury małżonków, co pogłębiło ich trudną sytuację materialną i przyczyniło się do pogorszenia zdrowia. Po niekorzystnych wyrokach sądów administracyjnych fiskus nasilił działania egzekucyjne. Emeryci uznali to za zagrożeni utratą mieszkania i zaciągnęli pożyczkę. Ponieśli ciężar w kwocie ok. 112 tys. zł  (podatek, koszty egzekucyjne oraz odsetki od zaległości) i do dziś regulują zobowiązanie z tytułu pożyczki.

Obrazuje to rozmiar niesłusznie pobranego podatku, jak i skalę niesprawiedliwości wynikającej z przepisów. Jest również dowodem, że błędy obciążyły w największym stopniu obywateli, którzy nie powinni ponosić konsekwencji wadliwego prawa.

Istotnym problemem jest też kwestia ograniczonej możliwości weryfikowania w postępowaniu wznowieniowym decyzji ostatecznych po wydaniu orzeczenia TK, jeżeli dojdzie do upływu terminu przedawnienia zobowiązania. Problem  może pojawić się albo gdyby doszło do opublikowania wyroku TK, albo gdyby orzecznictwo sądowe ukształtowało się taki sposób, że dopuszczono by wznowienie postępowania podatkowego mimo jego nieopublikowania.

Nawet jeżeli doszłoby do wznowienia postępowania z uwagi na wyrok TK, organ może wydać decyzję odmawiającą uchylenia dotychczasowego rozstrzygnięcia z uwagi na przedawnienie. Możliwość wzruszenia ostatecznej decyzji podatkowej jest więc uwarunkowana okolicznościami niezależnymi od podatnika. 

Problem ten był już podnoszony przez RPO w korespondencji do MF - a jest to problem systemowy, niezależny od aktualnej sytuacji w TK i odnosi się nie tylko do sprawy ulgi meldunkowej. W 2022 r. i w 2024 r. resort stwierdził, że nie jest planowane dopuszczenie uchylenia decyzji po upływie terminu przedawnienia w wyniku wznowienia postępowania.

W jednej ze spraw ofiar ulgi meldunkowej z udziałem RPO organy prezentowały przed NSA stanowisko, że w przypadku uznania regulacji za niezgodną z Konstytucją po upływie terminu przedawnienia – decyzja o odmowie uchylenia decyzji potwierdzająca zaistnienie przesłanki wznowieniowej otwiera drogę do roszczeń odszkodowawczych na podstawie przepisów prawa cywilnego. Oznacza to, że dla poszkodowanych podatników ewentualne dochodzenie praw po wyroku TK jest bardzo utrudnione, czasochłonne, generujące kolejne koszty i bez gwarancji, że będzie efektywne.

To wystąpienie RPO nie jest miejscem na analizowanie sytuacji w TK i zwłoki w opublikowaniu orzeczenia. Faktem natomiast jest, że TK wydał wyrok słuszny i merytorycznie zasadny. Stwierdza on niekonstytucyjność normy, której obowiązywanie doprowadziło do poszkodowania wielu podatników. Niezależnie zatem od kwestii znaczenia prawnego wyroków TK obowiązkiem władzy publicznej jest naprawienie skutków niekonstytucyjności, która miała miejsce. Obywatele, którzy byli adresatami niekonstytucyjnych regulacji prawnych, nie mogą ponosić negatywnych skutków kryzysu konstytucyjnego i sporów o moc prawną orzeczeń TK.

Marcin Wiącek prosi min. Andrzeja Domańskiego o stanowisko, zwłaszcza o informację, czy rozważa podjęcie kroków prawnych mających na celu ochronę praw ofiar ulgi meldunkowej.  

V.511.714.2025