Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Uczeń szkoły średniej z niepełnosprawnością chciałby po maturze studiować na Wojskowej Akademii Technicznej kierunek kryptologia i cyberbezpieczeństwo, ale warunkiem jest konieczność zaliczenia egzaminów sprawnościowych
• Udziału osób z niepełnosprawnościami nie uwzględniało Zarządzenie MON ws. warunków i trybu rekrutacji na studia do uczelni wojskowych dla kandydatów do zawodowej służby wojskowej w roku akademickim 2024/2025 
• Uniemożliwienie pełnienia służby wojskowej osobom z niepełnosprawnościami na stanowiskach, gdzie nie jest wymagana sprawność fizyczna - zwłaszcza  w dobie zadań armii na rzecz cyberbezpieczeństwa – budzi wątpliwości RPO pod względem naruszenia konstytucyjnych praw: równego dostępu do służby publicznej, wolności wyboru i wykonywania zawodu oraz zakazu dyskryminacji w życiu społecznym 
• Marcin Wiącek występuje w tej sprawie do wicepremiera, ministra obrony Władysława Kosiniaka-Kamysza

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynął wniosek ucznia szkoły średniej z niepełnosprawnością fizyczną. Po maturze chciałby on wziąć udział w rekrutacji do WAT na kierunek kryptologia i cyberbezpieczeństwo. Problemem jest konieczność zaliczenia egzaminów sprawnościowych wymaganych do przyjęcia na studia.

Ustawa o obronie Ojczyzny  nakłada na MON obowiązek tworzenia i znoszenia korpusów osobowych, ustalania ich podziału na grupy osobowe i specjalności wojskowe oraz wskazywania grup osobowych i specjalności wojskowych, w których służba może być pełniona przez osoby z niepełnosprawnościami, kierując się zapewnieniem zaspokojenia potrzeb Sił Zbrojnych. Zgodnie z wydanym na podstawie tej ustawy rozporządzeniem MON z 13 czerwca 2022 r. w sprawie korpusów osobowych, grup osobowych i specjalności wojskowych, osoba z niepełnosprawnościami może zajmować dowolne stanowisko we wszystkich korpusach osobowych i grupach osobowych.

Możliwość podjęcia studiów przez osoby z niepełnosprawnościami uzależniona jest jednak od przepisów regulujących rekrutacje na uczelnie wojskowe. W odniesieniu do roku akademickiego 2024/2025 materię tę regulowało Zarządzenie Nr 3/MON z 6 lutego 2024 r. w sprawie ustalenia warunków i trybu rekrutacji na studia do uczelni wojskowych dla kandydatów do zawodowej służby wojskowej w roku akademickim 2024/2025. Nie uwzględnia ono udziału osób z niepełnosprawnościami w rekrutacji na studia wojskowe.

Zgodnie z zasadami rekrutacji z rozporządzenia MON z  5 kwietnia 2024 r. w sprawie kształcenia kandydatów do zawodowej służby wojskowej w ramach dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej w uczelniach wojskowych, szkołach podoficerskich, centrach szkolenia lub ośrodkach szkolenia, egzamin wstępny do uczelni wojskowej na studia stacjonarne może zawierać sprawdzian sprawności fizycznej w przypadku potrzeby wyselekcjonowania najlepszych kandydatów z predyspozycjami do dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, a po jej ukończeniu - zawodowej służby wojskowej w określonych korpusach osobowych, w których pełnienie służby odbywa się w szczególnych warunkach. 

Daje to możliwość dostosowywania wymogów rekrutacyjnych w zakresie testów sprawnościowych w odniesieniu do potrzeb Sił Zbrojnych, ale także kierunku studiów i zadań, jakie będzie wykonywał absolwent uczelni. W odniesieniu do kierunków o charakterze projektowania, organizacji i eksploatacji systemów bezpieczeństwa informacji oraz bezpieczeństwa systemów informatycznych możliwe jest wykonywanie zadań przez żołnierzy zawodowych z niepełnosprawnościami. W uzasadnieniu rządowego projektu ustawy o obronie Ojczyzny wskazano, że dopuszczenie osób z niepełnosprawnościami do zawodowej służby wojskowej ma odnosić się m.in. do stanowisk związanych z cyberbezpieczeństwem.

Uniemożliwienie pełnienia służby wojskowej osobom z niepełnosprawnościami na stanowiskach służbowych, na których wykonywane zadania na rzecz Sił Zbrojnych nie wymagają sprawności fizycznej - zwłaszcza  w dobie profesjonalizacji zadań na rzecz cyberbezpieczeństwa wykonywanych przez armię – budzi wątpliwości pod względem naruszenia: prawa równego dostępu do służby publicznej (art. 60 Konstytucji RP), prawa wolności wyboru i wykonywania zawodu (art. 65 Konstytucji RP) oraz zakazu dyskryminacji w życiu społecznym (art. 32 ust. 2). Czyni także martwymi przepisy ustawy o obronie Ojczyzny, które takim  osobom  wprost dają możliwość służby. Doświadczenie ostatnich lat pokazało zaś, że niepełnosprawność nabyta w czasie czynnej służby wojskowej nie musi oznaczać jej zakończenia. Wielu żołnierzy, m.in. ci, którzy mieli wypadki w misjach poza Polską, nadal pełni służbę na stanowiskach dostosowanych do ich sprawności fizycznej.

Odrębnym tematem jest wyznaczenie potencjalnym absolwentom z niepełnosprawnościami stanowisk, na których będą mogli pełnić służbę. Wymaga to zapewnienia odpowiednich środków etatowych w jednostkach, gdzie takie osoby mogłyby pełnić służbę, ale także doprecyzowania, jaki rodzaj niepełnosprawności fizycznej wyklucza bądź umożliwia służbę na danym stanowisku.

Rzecznik zwraca się o zbadanie problemu, w tym o wskazanie, czy planuje się podjęcie działań umożliwiających pełnienie zawodowej służby wojskowej osobom z niepełnosprawnościami przez podjęcie przez nich studiów wojskowych na wybranych kierunkach, a także czy planuje się zapewnienie odpowiednich środków etatowych dla osób z niepełnosprawnościami pragnących rozpocząć służbę wojskową.

WZF.801.2.2024