Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W latach 2011-2021 zabudowano kąciki sanitarne w 6652 celach. Bez pełnej zabudowy pozostało jedynie 170 kącików
• Ponadto Służba Więzienna nadal prowadzi działania w celu likwidacji cel dla więcej niż 10 osadzonych
• Taką odpowiedź dostał Rzecznik Praw Obywatelskich, który od wielu lat monitoruje realizację projektu zabudowy kącików sanitarnych oraz likwidacji wieloosobowych cel
• AKTUALIZACJA: RPO prosi SW o informacje o zrealizowanych w 2022 r. pracach w zakresie zabudowy kącików sanitarnych, modernizacji więziennych łaźni, likwidacji cel mieszkalnych większych niż dziesięcioosobowe oraz zmiany usytuowania umywalek i przeniesienia ich do kącików sanitarnych. Pyta też o plan prac na 2023
• AKTUALIZACJA 4.04.2024: Zastępca RPO Wojciech Brzozowski prosi SW o informację nt. prac zrealizowanych w tym zakresie w 2023 r. oraz o inwestycjach planowanych w tym roku
• AKTUALIZACJA 15.04.2024: Pozostało 140 kącików sanitarnych w celach wieloosobowych, które nie mają pełnej zabudowy - informuje SW. W dyspozycji formalnie pozostały 24 cele powyżej 10 miejsc - z 379, które funkcjonowały uprzednio. Są one jednak wyłączone z użytkowania
• AKTUALIZACJA 26.03.2025: Pozostało 108 kącików sanitarnych w celach wieloosobowych, które nie mają pełnej zabudowy - poinformowała SW

Chodzi o respektowanie prawa do prywatności osób pozbawionych wolności – po wyroku dotyczącego tej kwestii Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Szafrański przeciwko Polsce z 15 grudnia 2015 r. Innym działaniem jest likwidacja wszystkich cel, w których przebywa więcej niż 10 więźniów 

14 kwietnia 2022 r. Rzecznik wystąpił do SW o poinformowanie o zakresie zrealizowanych w tym zakresie prac w 2021 r oraz o planowanych inwestycjach w tym roku.

W odpowiedzi zastępca dyrektora generalnego SW ppłk Piotr Sękowski napisał, że podobnie jak w latach poprzednich realizowano przedsięwzięcia zmierzające do pełnej zabudowy kącików sanitarnych.

W latach 2011-2021 wykonano taką zabudowę w 6652 celach mieszkalnych. W roku 2021 przedsięwzięcie to zrealizowano w 53 celach. Według informacji z okręgowych inspektoratów Służby Więziennej pozostało jedynie 170 kącików sanitarnych bez pełnej zabudowy. 

Wszystkie jednostki penitencjarne podległe okręgowym inspektoratom SW w: Bydgoszczy, Katowicach, Koszalinie, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie oraz Rzeszowie na koniec 2021 roku miały trwale zabudowane kąciki sanitarne w celach mieszkalnych wieloosobowych.

W 2022 roku planuje się wykonanie stosownej zabudowy w 15 celach wieloosobowych w jednostkach penitencjarnych podległych OISW w Opolu i Poznaniu.

W zakresie modernizacji więziennych łaźni poinformowano, że na koniec 2021 roku 24 łaźnie użytkowane w jednostkach penitencjarnych nie miały wyodrębnionych, indywidualnych stanowisk prysznicowych. Według informacji pozyskanych z okręgowych inspektoratów Służby Więziennej w 2021 roku wykonano wydzielenie stanowisk w 13 łaźniach, natomiast w 2022 roku zaplanowano wykonanie takich prac w 7 łaźniach.

Co do likwidacji cel o pojemności powyżej 10 miejsc zakwaterowania, jednostki penitencjarne - zgodnie ze złożoną deklaracją - również w 2021 roku podjęły stosowne działania. W ubiegłym roku zmniejszono pojemność 3 takich cel mieszkalnych w jednostkach penitencjarnych typu zamkniętego. W 2022 roku planowane jest zmniejszenie pojemności w 4. 

Należy zauważyć, że trudności organizacyjne w sytuacji pandemii Covid-19 utrudniają szerszy zakres działań w tym zakresie.

W zainteresowaniu Dyrektora Generalnego pozostaje również likwidacja cel o pojemności powyżej 10 osób we wszystkich jednostkach penitencjarnych, również typu półotwartego i otwartego.

W zakresie usytuowania umywalki w wieloosobowej celi mieszkalnej poza zabudowanym kącikiem sanitarnym, gdy jest to jedyne urządzenie sanitarne tego rodzaju, SW zidentyfikowała 4496 takich cel. Problem dotyczy oddziałów mieszkalnych, które nie podlegały gruntownej przebudowie w ostatnich latach. 

Wytyczne Nr 1/2019 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie wymagań technicznych i ochronnych dla pawilonów zakwaterowania osadzonych w jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej, które należy stosować przy budowie nowych, adaptacji i przebudowie pawilonów penitencjarnych, określają m.in. wymóg usytuowania umywalki w zabudowanym kąciku sanitarnym w celi mieszkalnej. 

Przepis ten przyczynił się do zmiany usytuowania umywalki w 2021 roku w 105 celach mieszkalnych, a w 2022 roku planuje się taką zmianę w 134 celach. Należy mieć na uwadze, że wszystkie nowo projektowane pawilony ten wymóg spełniają.

Działania planowane do podjęcia przez Służbę Więzienną w 2022 roku oraz kolejnych latach w sferze przedsięwzięć remontowych i inwestycyjnych nie wykluczają zwiększenia realizacji zadań zmierzających do pełnej zabudowy kącików sanitarnych w celach, wydzielenia indywidualnych stanowisk prysznicowych w łaźniach więziennych oraz uzyskania większej ilości cel mieszkalnych, których pojemność zostanie zmniejszona do maksymalnej ilości 10 osadzonych.

Kolejne pismo do SW

Na niewątpliwy postęp wskazują otrzymywane od 2011 r.  informacje SW o pracach w celu pełnej zabudowy kącików sanitarnych w celach mieszkalnych wieloosobowych, wyodrębnienia indywidualnych stanowisk prysznicowych w łaźniach oraz likwidacji cel o pojemności powyżej dziesięciu miejsc zakwaterowania w jednostkach penitencjarnych typu zamkniętego. Proces ten nie został jednak jeszcze zakończony i wymaga dalszych działań.

Podejmowane są również prace zmierzające do zmiany usytuowania umywalki w celach wieloosobowych, które znajdują się poza zabudowanym kącikiem sanitarnym, gdy jest to jedyne urządzenie sanitarne tego rodzaju w celi. Problem ten dotyczy 4389 cel.

Mając to na uwadze, a przede wszystkim wymóg respektowania prawa do prywatności osób pozbawionych wolności, ZRPO zwraca się do zastępcy dyrektora generalnego SW płk. Bartłomieja Turbiarza o informację o zakresie zrealizowanych prac w 2023 r. oraz o planowanych inwestycjach w 2024 r.

Odpowiedź płk. Andrzeja Pecki, dyrektora generalnego SW 

W nawiązaniu do pisma o sygn. IX.517.1494.2015.ZK z dnia 22 marca 2024 r. dotyczącego warunków bytowych zapewnionych osobom pozbawionym wolności uprzejmie informuję, że kwestia ta pozostaje przedmiotem stałego nadzoru sprawowanego przez kierownictwo Służby Więziennej realizowanego za pośrednictwem właściwej komórki organizacyjnej Centralnego Zarządu Służby Więziennej, jak i dyrektorów okręgowych Służby Więziennej w ramach swojej właściwości miejscowej.

W ramach przyznawanych środków finansowych z budżetu państwa realizowanych jest szereg przedsięwzięć remontowych, których podstawowym celem jest modernizacja i dostosowanie infrastruktury więziennej do europejskich standardów. Z tego powodu z dużym zadowoleniem przyjmuję sformułowaną przez Pana opinię, wedle której dotychczas podejmowane działania związane w szczególności z pełną zabudową kącików sanitarnych w celach mieszkalnych wieloosobowych, czy wyodrębnienia indywidualnych stanowisk prysznicowych, zasługują na uznanie.

Pragnę podkreślić, że Służba Więzienna, podobnie jak w latach poprzednich, realizuje przedsięwzięcia zmierzające do pełnej zabudowy kącików sanitarnych w celach mieszkalnych wieloosobowych. W latach 2011-2023 wykonano przedmiotową zabudowę w 6675 celach mieszkalnych. Według informacji pozyskanych z okręgowych inspektoratów Służby Więziennej, aktualnie pozostało 140 kącików sanitarnych w celach wieloosobowych, które nie posiadają pełnej zabudowy. W celu zapewnienia osobom pozbawionym wolności prawa do prywatności, w 2024 r. planuje się wykonanie stosownej zabudowy w 56 celach wieloosobowych w jednostkach penitencjarnych podległych OISW w Opolu i Poznaniu.

W zakresie modernizacji więziennych łaźni informuję natomiast, że na koniec 2023 r. 18 łaźni użytkowanych w jednostkach penitencjarnych nie posiadało wyodrębnionych, indywidualnych stanowisk prysznicowych. Według pozyskanych informacji, w 2023 r. wykonano wydzielenie stanowisk w 1 łaźni, natomiast w 2024 r. zaplanowano wykonanie takich prac w pozostałych łaźniach więziennych, co pozwoliłoby zakończyć proces remontowy tego rodzaju pomieszczeń. 

Uprzejmie informuję również, że począwszy od stycznia 2024 r. Służba Więzienna dokonała stopniowej administracyjnej likwidacji cel wieloosobowych powyżej 10 miejsc zakwaterowania. W wyniku administracyjnej likwidacji cel wieloosobowych zostało utraconych 679 miejsc zakwaterowania w 49 jednostkach penitencjarnych. Na dzień 2 kwietnia 2024 r. w dyspozycji formacji pozostały 24 cele wieloosobowe powyżej 10 miejsc zakwaterowania (tj. 2 cele 11-osobowe, 1 cela 15-osobowa oraz 21 cel 16-osobowych) z 379, które funkcjonowały uprzednio. Cele te wyłączone są jednak z użytkowania.

Odnosząc się do kwestii usytuowania umywalki w wieloosobowej celi mieszkalnej poza zabudowanym kącikiem sanitarnym, gdy jest to jedyne urządzenie sanitarne tego rodzaju, uprzejmie informuję, że zidentyfikowano 4 372 takich cel mieszkalnych. Problem dotyczy oddziałów mieszkalnych, które nie podlegały gruntownej przebudowie w ostatnich latach. Dostrzegając kwestie związane z problematycznym korzystaniem z umywalki w tego rodzaju pomieszczeniach, Dyrektor Generalny Służby Więziennej wydał wytyczne w sprawie wymagań technicznych i ochronnych dla pawilonów zakwaterowania osadzonych w jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej, które należy stosować przy budowie nowych, adaptacji i przebudowie pawilonów penitencjarnych. Przywołany akt prawny określa między innymi wymóg usytuowania umywalki w zabudowanym kąciku sanitarnym w celi mieszkalnej. Powyższe przyczyniło się do zmiany usytuowania umywalki w 2023 r, w 17 celach mieszkalnych, a w 2024 r. planuje się taką zmianę w 376 celach. Jednocześnie należy mieć na uwadze, że wszystkie nowoprojektowane pawilony ten wymóg spełniają.

Należy zaznaczyć, że działania planowane do podjęcia przez Służbę Więzienną w 2024 r. i kolejnych latach w sferze przedsięwzięć remontowych i inwestycyjnych nie wykluczają zwiększenia realizacji zadań zmierzających do zapewnienia możliwie najwyższego poziomu prywatności osobom pozbawionym wolności. Powyższe uzależnione jest jednak od możliwości finansowych i organizacyjnych więziennictwa.

Kolejna odpowiedź DG SW 

W nawiązaniu do pisma z dnia 14 marca 2025 r. o sygn. IX.517.1494.2015.ZB dotyczącego kwestii modernizacji  jednostek penitencjarnych w zakresie dostosowania infrastruktury więziennej do standardów europejskich pragnę podziękować za pozytywną ocenę dotychczas realizowanych działań w tym zakresie przez Służbę Więzienną. Poprawa warunków odbywania kary, w tym zapewnienie osadzonym odpowiednich warunków bytowych, stanowi jeden z priorytetów działania formacji, a zagadnienia te ujęte zostały w ramach dokumentu określającego kierunki rozwoju więziennictwa w latach 2025-2027.

Uprzejmie informuję, że Służba Więzienna, podobnie jak w latach poprzednich, realizuje przedsięwzięcia zmierzające do pełnej zabudowy kącików sanitarnych w celach mieszkalnych wieloosobowych. Według informacji pozyskanych z okręgowych inspektoratów Służby Więziennej, aktualnie pozostało 108 kącików sanitarnych w celach wieloosobowych, które nie posiadają pełnej zabudowy.

Jednocześnie podkreślam, że w ramach ww. 108 niezabudowanych kącików, 17 cel wieloosobowych znajduje się w Areszcie Śledczym w Piotrkowie Trybunalskim i przeznaczone są one dla skazanych stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu. Z informacji przekazanych z jednostki wynika, iż pomimo ustalonej pojemności ewidencyjnej tych cel jako wieloosobowe, w praktyce umieszcza się tam po jednym skazanym. Ponadto, w ramach ww. sumy 108 kącików niezabudowanych, 87 takich cel wieloosobowych znajduje się w Zakładzie Karnym w Siedlcach. W 2025 r. planowane jest wykonanie stosownej zabudowy we wszystkich celach znajdujących się w tym zakładzie karnym (dodatkowo planowana jest zabudowa w 2 celach w jednostkach penitencjarnych podległych OISW wOpolu).

W zakresie modernizacji więziennych łaźni uprzejmie informuję, że na koniec 2024 roku 6 łaźni użytkowanych w jednostkach penitencjarnych nie posiadało wyodrębnionych, indywidualnych stanowisk prysznicowych. Jednocześnie 9 łaźni w trzech jednostkach penitencjarnych podległych OISW w Łodzi posiadało wyodrębnione stanowiska za pomocą zasłon. Mając na uwadze stałą potrzebę poprawy warunków odbywania kary pozbawienia

IX.517.1494.2015