Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich wzbudziły unormowania, na których mocy samochody seniorów wyłączono z zakazu wjazdu do strefy czystego transportu w Warszawie
• Kryterium ukończonych w 2023 r. siedemdziesięciu i więcej lat życia - od czego zależy niepodleganie zakazowi wjazdu - prowadzi do zróżnicowania sytuacji prawnej właścicieli aut
• Biuro RPO występuje w tej sprawie do Urzędu m. st. Warszawy 

Zgodnie z pkt. 9 podpunkt 2 załącznika Nr 2 do uchwały Rady m. st. Warszawy, zakaz wjazdu do strefy czystego transportu nie obejmuje samochodu będącego najpóźniej od 31 grudnia 2023 r. własnością lub współwłasnością osoby fizycznej, która w 2023 r. ukończyła 70. rok życia. 

Literalna wykładnia tego przepisu prowadzi do wniosku, że ze zakazu wyłączono pojazdy osób, które urodziły się w 1953 r., bowiem tylko te osoby ukończyły w 2023 r. 70. rok życia. Przy takim rozumieniu osoby, które w 2023 r. miały ukończone 71 lat i więcej nie mogłyby korzystać z przywileju wjazdu do strefy. 

Gdyby jednak zinterpretować ten przepis tak, że słowo „ukończyły" rozumieć jako „miały ukończony", to z zakazu wjazdu do strefy byłyby wyłączone auta osób, których wiek w 2023 r. wynosił 70 lat i więcej. Taka wykładnia oznacza jednak, że osoby, które ukończyły 70. rok życia w 2024 r. albo wiek ten ukończą w 2025 r. i w latach następnych, nie mogłyby korzystać z wyłączenia od zakazu wjazdu do strefy czystego transportu, bowiem w 2023 r. miały ukończone 69 lub mniej lat.

Kryterium ukończonych w 2023 r. 70 i więcej lat życia, od którego spełnienia uzależnione jest niepodleganie zakazowi wjazdu do strefy, prowadzi do zróżnicowania sytuacji prawnej właścicieli aut. Strefa czystego transportu została ustanowiona na czas nieokreślony, co oznacza, że każdego roku pewna liczba właścicieli będzie kończyć 70. rok życia. Nie będą oni jednak zwolnieni z zakazu wjazdu do strefy, mimo, że w latach następujących po 2023 r. będą w wieku 70. i więcej lat.

Tego rodzaju zróżnicowanie uprawnień seniorów nie znajduje racjonalnego wytłumaczenia. W odpowiedzi na inne wystąpienie RPO ws. strefy wiceprezydent Warszawy wyjaśnił, że w drodze wyjątku bezterminowo dopuszczono do wjazdu do strefy pojazdy seniorów z uwagi na to, że ta grupa społeczna rzadko wykonuje przejazdy samochodami, a konieczność wymiany aut na takie, które spełniają wysokie normy w zakresie emisji zanieczyszczeń, byłaby dla osób starszych zbyt uciążliwa.

Rzecznik ma świadomość, że konstytucyjna zasada równości nie wyklucza możliwości uznania za zgodne z Konstytucją odmiennego traktowania podmiotów podobnych. Jest to dopuszczalne, musi być jednak racjonalnie uzasadnione, mieć charakter proporcjonalny oraz pozostawać w związku z innymi wartościami lub zasadami konstytucyjnymi. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że ciężar dowodu, iż wprowadzone zróżnicowanie spełnia te wymogi, spoczywa na organie, który ustanowił zakwestionowany akt prawotwórczy.

Dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO Piotr Mierzejewski prosi dyrektora Biura Zarządzania Ruchem Drogowym Urzędu m. st. Warszawy Tamasa Dombi o wyjaśnienie, z jakich powodów zdecydowano się na przyjęcie unormowań, które nie wyłączają z zakazu wjazdu do strefy auta należących do seniorów, którzy ukończyli 70. rok życia po 2023 r. Dla tej kategorii osób konieczność wymiany samochodu na nowy, emitujący mniej zanieczyszczeń, będzie stanowiła taką samą uciążliwość, jak dla kierowców, którzy ukończyli 70. rok życia w 2023 r.

V.565.185.2023