Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich wycofał się z kolejnego postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym 
• Chodzi o pytanie prawne sądu, czy w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym można zamieszczać dane sprawców skazanych przed wejściem w życie ustawy z 2016 r. o utworzeniu Rejestru (sygn. akt P 1/20)
• Powodem decyzji RPO jest fakt, że w składzie orzekającym zasiada osoba wybrana na stanowisko sędziego TK z naruszeniem art. 194 ust. 1 Konstytucji - na miejsce już obsadzone przez Sejm VII kadencji 

RPO Marcin Wiącek wycofał zgłoszenie udziału w tej sprawie wraz ze stanowiskiem Rzecznika z 10 lutego 2020 r. Powodem jest wiadomość, że w składzie orzekającym zasiada osoba wybrana na stanowisko sędziego TK z naruszeniem art. 194 ust. 1 Konstytucji, tj. na miejsce już obsadzone przez Sejm VII kadencji. Wynika to z wyroków TK z 3 grudnia 2015 r., K 34/15, 9 grudnia 2015 r., K 35/15,  11 sierpnia 2016 r., K 39/16, a także z wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 7 maja 2021 r., Xero Flor w Polsce Sp. z o.o. przeciwko Polsce, skarga nr 4907/18, oraz z 14 grudnia 2023 r„ M.L. przeciwko Polsce, skarga nr 40119/21.

Okoliczność ta została formalnie stwierdzona przez Sejm w uchwale z 6 marca 2024 r. Jako organ konstytucyjnie upoważniony do dokonywania wyboru sędziów TK, Sejm stwierdził w niej  m.in., że uchwała z 26 stycznia 2018 r. w sprawie wyboru Jarosława Wyrembaka na sędziego jest pozbawiona mocy prawnej.

Po  analizie treści i znaczenia prawnego uchwały Sejmu RPO doszedł do wniosku, że uchwałę tę należy częściowo traktować jako akt wydany na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji, służący wykonaniu orzeczeń TK, którego skutkiem było wzruszenie uchwał Sejmu o wyborze do TK sędziów: Bronisława Sitka, Andrzeja Sokali, Mariusza Muszyńskiego, Henryka Ciocha, Lecha Morawskiego, Justyna Piskorskiego i Jarosława Wyrembaka. 

Zgodnie ze wskazanym przepisem Konstytucji „Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania". 

Uchwały Sejmu RP o wyborze sędziów TK na stanowiska już zajęte przez sędziów wybranych przez Sejm VII kadencji (tj. Romana Hausera, Andrzeja Jakubeckiego i Krzysztofa Ślebzaka) należy uznać za „rozstrzygnięcia" w rozumieniu tego 
przepisu Konstytucji. Zostały one wydane na podstawie norm prawnych, których niekonstytucyjność została potwierdzona w wyrokach TK o sygn. akt K 34/15 i K 35/15. Ponadto w wyroku o sygn. akt K 39/16 TK stwierdził niezgodność z Konstytucją normy prawnej o treści przewidującej dopuszczenie do orzekania trzech osób wybranych do TK na stanowiska już zajęte przez sędziów wybranych przez Sejm VII kadencji. Działając na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji, Sejm RP był upoważniony do podjęcia czynności służących wykonaniu wskazanych wyżej orzeczeń TK.

Z tych przyczyn uchwała Sejmu RP z 6 marca 2024 r. - w części, w jakiej odnosi się do wskazanej uchwały Sejmu o wyborze sędziego TK - powinna być uznana za akt wydany bezpośrednio na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji. Skutkiem jest wyeliminowanie tych uchwał z obrotu prawnego, co z kolei ma znaczenie z punktu widzenia prawidłowości obsadzenia składu orzekającego TK.

Skutków tych, wywołanych uchwałą Sejmu RP z  6 marca 2024 r. - w części, w jakiej odnosiła się ona do uchwały Sejmu o wyborze sędziego TK - nie podważył wyrok TK z 28 maja 2024 r., sygn. akt U 5/24. Wynika to z faktu, że w świetle Konstytucji wyrok TK nie anuluje ani nie unieważnia z mocy prawa skutków wywołanych przez akt uznany za niekonstytucyjny w okresie poprzedzającym wydanie wyroku. Przewidziany w uchwale Sejmu z 6 marca 2024 r. skutek polegający na wzruszeniu uchwał Sejmu o wyborze sędziów TK nastąpił z dniem wejścia w życie tej uchwały. Dlatego wyrok TK o sygn. akt U 5/24 nie mógł automatycznie spowodować anulowania czy unieważnienia skutków, jakie uchwała Sejmu z 6 marca 2024 r. wywołała w odniesieniu do uchwał Sejmu o wyborze sędziów TK.

Udział w składzie orzekającym TK osoby nieuprawnionej do orzekania może doprowadzić do naruszenia wolności i praw 
przewidzianych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, a tym samym do naruszenia nakazu przestrzegania przez Polskę wiążącego ją prawa międzynarodowego. Wynika to przede wszystkim z wyroku ETPC w sprawie M.L. przeciwko Polsce.

II.510.86.2020