Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoby wybierające specjalizacje z psychoterapii uzależnień, psychoterapii dzieci i młodzieży, psychologii klinicznej czy psychoseksuologii muszą finansować szkolenia samodzielnie - oznacza to wydatek ponad 40 tys. zł w ciągu czterech lat
• Tymczasem lekarz w trakcie specjalizacji np. z psychiatrii nie ponosi kosztów czesnego. Takie zróżnicowanie może budzić wątpliwości z perspektywy zasady równości.
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Adam Krzywoń pisze do minister zdrowia Jolanty Sobierańskiej-Grendy

RPO z uznaniem odnotowuje inicjatywy porządkujące zasady wykonywania zawodów psychologa i psychoterapeuty, aktywnie uczestnicząc w tych dyskusjach i pracach. Środowisko wskazuje jednak na wyraźną dysproporcję w dostępie do specjalizacji niezbędnych w ochronie zdrowia psychicznego.

Zgodnie z art. 16j ust. 1 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, rezydentury – będące najpopularniejszą formą uzyskiwania kwalifikacji specjalisty w danej dziedzinie medycznej – są finansowane z budżetu państwa. W praktyce lekarz w trakcie specjalizacji (np. z psychiatrii) nie ponosi kosztów czesnego. 

Inaczej jest w przypadku osób wybierających specjalizacje z psychoterapii uzależnień, psychoterapii dzieci i młodzieży, psychologii klinicznej czy psychoseksuologii. Osoby kształcące się w tych dziedzinach muszą same finansować szkolenie. A specjalizacja np. z psychologii klinicznej oznacza koszt przekraczający 40 tys. zł w ciągu czterech lat.

Zarówno specjalizacje lekarskie, jak i szkolenia, odbywają się pod merytorycznym nadzorem Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego i kończą się egzaminem. Oznacza to porównywalny poziom wymagań programowych, praktyk i weryfikacji kompetencji. Trudno zatem wskazać merytoryczne różnice, które uzasadniałyby tak odmienne traktowanie finansowe, a obecne zróżnicowanie może budzić wątpliwości z perspektywy zasady równości (art. 32 Konstytucji RP).

Taki model tworzy barierę ekonomiczną w dostępie do zawodu, ogranicza napływ specjalistów i utrudnia realizację interwencji niezbędnych w obliczu utrzymującego się kryzysu zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży.

RPO z uznaniem odnotowuje działania Konsultantów Krajowych (m.in. w dziedzinie psychoterapii uzależnień, psychiatrii dzieci i młodzieży oraz psychoterapii dzieci i młodzieży) na rzecz pozyskiwania środków zewnętrznych, w tym funduszy unijnych. Wsparcie to ma jednak charakter doraźny, zależy od dostępności konkursów i nie gwarantuje równego, przewidywalnego dostępu do kształcenia w skali kraju. Nie może więc zastąpić systemowego rozwiązania zapewniającego stabilny, publiczny mechanizm finansowania specjalizacji nielekarskich kluczowych dla ochrony zdrowia psychicznego.

ZRPO Adam Krzywoń pyta Panią Minister:

• czy opisane zagadnienie było analizowane i jakie działania naprawcze są rozważane (wraz z ewentualnym harmonogramem prac);
• czy MZ planuje wprowadzenie mechanizmu finansowania lub refundacji szkoleń specjalizacyjnych dla osób kształcących się w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia psychicznego, w szczególności psychologii i psychoterapii.

GK-GKOZP.100.4.2025