Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Branży turystycznej Podlasia grozi zapaść wobec przedłużania zakazu pobytu w strefie przygranicznej w związku z sytuacją migracyjną 
• A wizerunek regionu, w tym Puszczy Białowieskiej, jako zielonych płuc Polski był budowany latami; teraz trzeba będzie go odbudowywać
• Mur budowany na polsko-białoruskiej granicy będzie miał zaś katastrofalne skutki nie tylko dla turystyki, ale przyczyni się także do dewastacji puszczy
• AKTUALIZACJA: Minister Finansów dokonuje zmian w budżecie państwa na wnioski Wojewodów Podlaskiego oraz Lubelskiego. Środki są wypłacane przedsiębiorcom na podstawie decyzji wojewodów ws. udzielenia przedsiębiorcom pomocy publicznej – odpowiada MF
• To MSWiA powinno podjąć ewentualną zmianę prawa w celu rozszerzenia beneficjentów ustawy o rekompensacie o podmioty spoza obszaru objętego zakazem przebywania, dotknięte konsekwencjami ograniczeń 
• AKTUALIZACJA2: Zapora fizyczna nie jest murem i umożliwi stałą migrację drobnych i średnich dzikich zwierząt. Z obszaru przeznaczonego pod budowę zabezpieczenia granicy  wyłączono cenne przyrodniczo tereny rozlewisk i rzek, co umożliwi dzikim zwierzętom swobodne przekraczanie granicy - odpowiada MSWiA 

Obawy przedsiębiorców i  mieszkańców Podlasia Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawia premierowi Mateuszowi Morawieckiemu. Marcin Wiącek prosi go o informacje, czy rozważane jest podjęcie stosownych działań, a także o wskazanie instrumentów z jakich skorzysta państwo dla polepszenia  sytuacji mieszkańców Podlasia.

Podczas wizyty RPO w styczniu 2022 r. w woj.  podlaskim przedsiębiorcy i mieszkańcy opisywali problemy powstałe we wcześniej obowiązującym stanie wyjątkowym oraz w obecnym zakazie przebywania w strefie przygranicznej - w związku z trudną sytuacją migracyjną na granicy.

Wskazywano na trudności, z jakimi zmagają się przedstawiciele szeroko pojętej branży turystycznej (w tym właściciele i pracownicy obiektów noclegowych, gastronomicznych, usług transportowych, usług przewodnickich), a także osoby trudniące się handlem, usługami okołoturystycznymi, zbytem produktów lokalnych. Wyrażano głębokie zaniepokojenie stanem finansowym swoich firm oraz rodzin.

Postulowano rozszerzenie grupy beneficjentów wparcia finansowego państwa, poprzez przyznanie rekompensat podmiotom gospodarczym i świadczącym usługi spoza ścisłego obszaru objętego zakazem przebywania, a również dotkniętych konsekwencjami ograniczeń.

Według zebranych negatywne następstwa dla ekonomii regionu i przedsiębiorców występują nie tylko w miejscowościach objętych zakazem przebywania, lecz także w sąsiednich ośrodkach turystycznych i całym województwie. Możliwość odwiedzenia Białowieży i Białowieskiego Parku Narodowego jest jednym z głównych celów podróży w ten region. A obecny stan negatywnie wpływa na wizerunek regionu Puszczy Białowieskiej.

Podnoszono także problem budowy muru na granicy z Białorusią. W ocenie zainteresowanych, należy podjąć pilne działania zmierzające do minimalizacji negatywnych skutków jego budowy. Zdaniem mieszkańców wzniesiona zapora będzie miała katastrofalne skutki dla przyrody i przyczyni się do dewastacji Puszczy Białowieskiej. Konsekwencją tego będzie spadek zainteresowania turystów tym regionem kraju oraz dalsze problemy branży turystycznej. Istnieją także obawy o utratę rekomendacji UNESCO, która ma istotne znaczenie, szczególnie dla zagranicznych turystów.

Mieszkańcy prosili także o umożliwienie szerszego dostępu do informacji o działaniach władz w związku z budową muru. Chodzi m.in. o uczestnictwo w konsultacjach, możliwość wypowiedzenia się. Innym pomysłem było zmniejszenie strefy objętej zakazem pobytu do obszaru, na którym trwa budowa  (ok. 200-300 m od granicy). Wśród postulatów był również apel o nieprzedłużanie zakazu przebywania i całkowite zniesienie zakazu przebywania w strefie nadgranicznej z Białorusią.

Wskazywano, że negatywnie wpływa to na sytuację społeczną i ekonomiczną regionu. Gospodarka Podlasia  w znacznej mierze opiera się bowiem na turystyce. Wizerunek terenów Puszczy Białowieskiej oraz Podlasia jako zielonych płuc Polski był budowany przez lata. Teraz trzeba będzie go odbudowywać, przez co branży turystycznej grozi zapaść.

Zdaniem przedsiębiorców spełnienie oczekiwań branży turystycznej umożliwi odpowiednio zaplanować działania, w tym promocyjne, na sezon turystyczny 2022. Konieczny wydaje się również rządowy program wsparcia gospodarczego dla regionu. 

Odpowiedź Artura Sobonia, sekretarza stanu w Ministerstwie Finansów

Odpowiadając na Pana pismo nr V.7108.32.2022.BA (przekazane z Ministerstwa Rozwoju i Technologii przy piśmie DDR-III.056.7.2022) w sprawie postulatów przedsiębiorców z branży turystycznej oraz mieszkańców Podlasia, które dotyczą rozszerzenia grupy beneficjentów wsparcia państwa w związku z trudną sytuacją migracyjną na granicy polsko- białoruskiej, przekazuję następujące informacje.

Ustawa z dnia 29 września 2021 r. o rekompensacie  była przygotowywana przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Potwierdza to przebieg prac legislacyjnych przed skierowaniem projektu tej ustawy do Sejmu, zamieszczony na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji.

Ewentualne zmiany tego aktu prawnego, m.in. w zakresie rozszerzenia grupy beneficjentów wsparcia finansowego państwa dla podmiotów świadczących usługi spoza ścisłego obszaru objętego zakazem przebywania, a również dotkniętych konsekwencjami wprowadzonych ograniczeń, powinny zatem zostać podjęte przez ten resort i wypracowane w porozumieniu z właściwymi ministrami, w tym także z Ministrem Sportu i Turystyki.
Aktualnie obowiązujące przepisy ustawy o rekompensacie w art. 1 wymieniają podmioty, które mogą, po spełnieniu określonych kryteriów, zostać objęte wsparciem (poprzez otrzymanie rekompensat). Zwracam uwagę, że nie jest to katalog zamknięty. W wyniku zmiany ustawy o rekompensacie, został rozszerzony zakres uprawnionych podmiotów, poprzez dodanie w artykule 3 ustępu 8, zgodnie z którym: „Wojewoda, na udokumentowany wniosek, za zgodą ministra właściwego do spraw administracji publicznej, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, może przyznać rekompensatę również podmiotom innym niż wskazane w art. 1, które prowadzą działalność na obszarze, o którym mowa w art. 1 ust. 1 lub art. 2a ust. 1, gdy okoliczności, a zwłaszcza poziom strat, utraconych korzyści lub ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności”. Powyższy zapis umożliwia więc wsparcie szerokiej grupy beneficjentów.

Minister Finansów w zakresie swojej właściwości - w wyniku podjętej uchwały nr 14/2022 Rady Ministrów sukcesywnie dokonuje zmian w budżecie państwa na poszczególne wnioski Wojewodów Podlaskiego oraz Lubelskiego. Środki wypłacane są przedsiębiorcom na podstawie decyzji ww. wojewodów orzekających udzielenie przedsiębiorcom pomocy publicznej.

Podstawa prawna
1.    Ustawa z dnia 29 września 2021 r. o rekompensacie w związku z wprowadzeniem stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego w 2021 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 425)
2.    Art. 4 ustawy z dnia 9 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2349)
3.    Uchwała nr 14/2022 Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 2022 r. w sprawie przyznania Wojewodzie Podlaskiemu oraz Wojewodzie Lubelskiemu, z ogólnej rezerwy budżetowej, środków finansowych, z przeznaczeniem na wypłatę rekompensat
w związku z wprowadzeniem stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego w 2021 r. oraz czasowego zakazu przebywania na określonym obszarze w strefie nadgranicznej przyległej do granicy państwowej z Republiką Białorusi.

Odpowiedź Macieja Wąsika, sekretarza stanu w MSWiA 

(...) (pełna treść w załączniku)

W odniesieniu do kwestii minimalizacji wpływu budowy zapory na granicy polsko-białoruskiej na przyrodę i życie społeczno-gospodarcze regionu należy wskazać, że zasady przygotowania i realizacji budowy bariery będącej zabezpieczeniem granicy państwowej, stanowiącej granicę zewnętrzną w rozumieniu art. 2 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen)8 , w tym przed nielegalnym jej przekroczeniem, zostały określone w ustawie z dnia 29 października 2021 r. o budowie zabezpieczenia granicy państwowej9 . Na podstawie art. 12 tej ustawy, został powołany Zespół do spraw przygotowania i realizacji zabezpieczenia granicy państwowej, którego zadaniem jest m.in. monitorowanie i ocena realizacji inwestycji10. Stałymi członkami tego gremium są m.in.: Minister Klimatu i Środowiska oraz Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, będący partnerami instytucjonalnymi Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz inwestora – Komendanta Głównego Straży Granicznej. Przy budowie bariery uwzględniono, w możliwym zakresie, stanowiska naukowców, uzgadniane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska m.in. z Białowieskim Parkiem Narodowym oraz Instytutem Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk.

Zabezpieczenie granicy państwowej ma składać się z dwóch części: zapory fizycznej oraz bariery elektronicznej. Zapora fizyczna, wbrew obiegowej opinii, nie jest murem, a konstrukcja betonowa obejmuje wyłącznie jej podstawę. Główna część zapory będzie się składać z konstrukcji przeziernej, opartej na przęsłach ogrodzeniowych z pionowych profili stalowych, co umożliwi stałą migrację drobnych i średnich dzikich zwierząt. Ponadto, w wyniku konsultacji pomiędzy inwestorem a Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska, w zaporze powstaną 24 bramy migracyjne dla dużych zwierząt. Poza przejściami dla dużych ssaków, w podstawie zapory znajdować się będzie ok. 70 000 otworów migracyjnych dla najmniejszych ssaków oraz gadów i płazów. Ponadto należy zauważyć, że z obszaru przeznaczonego pod budowę zabezpieczenia granicy państwowej wyłączono cenne przyrodniczo tereny rozlewisk i rzek – gdzie docelowo będzie funkcjonował system obserwacji perymetrycznej – co umożliwi dzikim zwierzętom swobodne przekraczanie granicy.

(pełna treść odpowiedzi w załączniku poniżej)

V.7108.32.2022