Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Oficjalne komunikaty wydawane w związku z wrześniową powodzią nie zawsze były w pełni dostępne dla osób z niepełnosprawnościami, zwłaszcza dla osób Głuchych
• Informacji tych często nie tłumaczono na Polski Język Migowy i nie opatrywano napisami. Jeśli zaś tłumaczenie było, wizerunek tłumacza był zbyt mały lub zasłaniany tzw. paskami informacyjnymi
• Rzecznik Praw Obywatelskich występuje w tej sprawie do przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Macieja Świrskiego 

Rzecznik otrzymał do wiadomości pismo do KRRiT przedstawicieli Polskiego Związku Głuchych z 18 września 2024 r dotyczące niedostępności kluczowych komunikatów rządowych, samorządowych i służb ratunkowych wydawanych w związku z powodzią. Wskazano w nim, że w praktyce informacje o zagrożeniach często są przekazywane wyłącznie w formie dźwiękowej, co uniemożliwia osobom Głuchym zrozumienie aktualnej sytuacji oraz podjęcie działań.

Zgodnie z art. 11 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych władze publiczne zobowiązane są do podjęcia wszelkich niezbędnych środków w celu zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa osób z niepełnosprawnościami w sytuacjach zagrożenia, m.in. w przypadku klęsk żywiołowych. Potrzebę uwzględnienia osobnych procedur ewakuacji w odniesieniu do tych osób ostrzegł również Komitet ONZ ds. praw osób niepełnosprawnych.

Istotne jest również wyciągnięcie wniosków z sytuacji z pandemii COVID-19. Rzecznik wielokrotnie podkreślał, że informacje o zagrożeniu w telewizji i radiu nie zawsze były w pełni dostępne. Grupą szczególnie zagrożoną brakiem dostępu do zrozumiałej informacji były osoby Głuche. Informacji tych często nie tłumaczono na Polski Język Migowy i nie opatrywano napisami. Gdy zaś tłumaczenie było, wizerunek tłumacza był zbyt mały lub zasłaniany np. tzw. paskami informacyjnymi.

RPO wskazywał też na potrzebę wdrożenia obowiązków w zakresie dostępności audiowizualnych usług medialnych w sytuacjach nadzwyczajnych. Zgodnie z art. 7 ust. 5 dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych, informacje o charakterze nadzwyczajnym, w tym publiczne komunikaty i ogłoszenia w sytuacji klęski żywiołowej, podawane do wiadomości publicznej za pomocą audiowizualnych usług medialnych, mają być przekazywane w sposób dostępny dla osób z niepełnosprawnościami. 

Przepis ten, wprowadzony dodaniem ust. 1a do art. 18a do ustawy  o radiofonii i telewizji, stanowi, że nadawcy programów telewizyjnych są obowiązani do zapewnienia, aby informacje o charakterze nadzwyczajnym, w tym publiczne komunikaty i ogłoszenia w sytuacji klęski żywiołowej, były rozpowszechniane wraz z udogodnieniami dla osób z niepełnosprawnościami, chyba że ich rozpowszechnienie wraz z tymi udogodnieniami byłoby niemożliwe.  Jak wynika z wniosków do RPO, obowiązek zapewnienia dostępności wskazanych komunikatów nie jest w pełni realizowany, bo nie są one  opatrywane tłumaczeniem na PJM lub napisami.

W opinii RPO należy podjąć działania dla opracowania szczegółowego standardu komunikatów dotyczących sytuacji kryzysowych, uwzględniających potrzeby osób z różnymi niepełnosprawnościami. Powinny one też uwzględniać potrzeby osób z niepełnosprawnością intelektualną. Przekaz powinien być skonstruowany zgodnie z zasadami języka prostego do czytania i zrozumienia, tak by był zrozumiały i dostępny dla jak najszerszego grona odbiorców.

19 września 2024 r. na stronie internetowej KRRiT pojawił się komunikat przypominający o obowiązku wynikającym z ustawy o rtv, dotyczącym zapewnienia dostępu do informacji dla osób z niepełnosprawnościami, w tym zwłaszcza osób Głuchych. RPO dziękuje za szybką reakcję na uwagi organizacji pozarządowych.

RPO Marcin Wiącek zwraca się do Przewodniczącego KRRiT o poinformowanie, jak realizowany jest art. 18a ust. 1a ustawy o rtv  w kontekście nadawania komunikatów i ogłoszeń w sytuacjach klęski żywiołowej i innych sytuacji kryzysowych - w sposób dostępny dla osób z niepełnosprawnościami, w tym osób Głuchych. Pyta też, czy KRRiT monitorowała zmiany w sposobie działania nadawców po komunikacie z 19 września 2024 r. Prosi również o stanowisko wobec postulatu opracowania standardu komunikatów dotyczących sytuacji kryzysowych, uwzględniających potrzeby osób z różnymi niepełnosprawnościami.

XI.815.45.2024