Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę Minister Edukacji na potrzebę uwzględnienia w szkolnych podstawach programowych kwestii respektowania zasady równości, zakazu dyskryminacji oraz przeciwdziałania przemocy
• Chodzi o umacnianie takich postaw, jak szacunek do drugiego człowieka, uznanie różnorodności i złożoności świata
• Powinno się to odbywać w formie i treści odpowiedniej do stopnia rozwoju i nabywanej wiedzy ogólnej, a także z uwzględnieniem zasady bezstronności światopoglądowej władz publicznych oraz prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami

W najbliższym czasie MEN ma przekazać do konsultacji publicznych i uzgodnień projekty nowych podstaw programowych wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w szkole podstawowej. 

W obecnie obowiązujących podstawach programowych kwestie przeciwdziałania dyskryminacji i przemocy, równego traktowania czy tolerancji nie są wystarczająco uwzględnione. Tymczasem włączenie ich do procesu nauczania jest jednym z najskuteczniejszych instrumentów urzeczywistniania standardu równego traktowania w szkołach. Celem jest umacnianie takich postaw, jak szacunek do drugiego człowieka, uznanie różnorodności i złożoności świata.

Powinno się to odbywać w formie i treści odpowiedniej do stopnia rozwoju i nabywanej wiedzy ogólnej, a także z uwzględnieniem wyrażonych w Konstytucji RP zasady bezstronności światopoglądowej władz publicznych oraz prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami.

Wskaźnik poparcia dla edukacji antydyskryminacyjnej wśród uczniów i uczennic jest wysoki: 81,5 proc. biorących udział w zrealizowanym na zlecenie RPO badaniu uznała, że powinna być ona prowadzona w szkołach.

Kwestie dotyczące równości kobiet i mężczyzn, niestereotypowe role płciowe, rozwiązywanie konfliktów bez użycia przemocy w relacjach międzyludzkich, rozróżnianie form przemocy seksualnej, w tym molestowania seksualnego, orientacji psychoseksualnej, potrzeb osób w kryzysie zdrowia psychicznego i z niepełnosprawnościami czy prawa do integralności osobistej są zaznaczone w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie przedmiotu edukacja zdrowotna.

Niemniej jednak – biorąc pod uwagę, że jest to przedmiot nieobowiązkowy, a wskaźnik rezygnacji z uczęszczania na edukację zdrowotną jest wysoki  – aktualnie większość uczniów i uczennic ma niewielkie możliwości dostępu do wiedzy i umiejętności dotyczących wskazanych wyżej zagadnień w ramach systemu edukacji formalnej.

W raportach międzynarodowych organów monitoringowych formułowane są zalecenia dotyczące włączenia do podstawy programowej treści związanych z przeciwdziałaniem dyskryminacji. Zalecenia te powinny być wdrożone w jak największym stopniu, co wynika z międzynarodowych zobowiązań Polski. 

W raporcie Europejskiej Komisji przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI) zauważa się brak wystarczającej edukacji równościowej w polskich szkołach. Zalecenie realizowania programów edukacyjnych na temat dyskryminujących norm i przekonań, w celu zwalczania stygmatyzacji osób ze względu na różne cechy szczególne przekazał Polsce także Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych czy Grupa Ekspertów do spraw Przeciwdziałania Przemocy wobec Kobiet i Przemocy Domowej (GREVIO), w odniesieniu do przemocy ze względu na płeć.

Na szkołach i nadzorujących je organach spoczywa obowiązek podejmowania działań na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami, a także wspierania równości wszystkich osób zarówno w działalności edukacyjnej, jak i wychowawczej. Wynika on m.in. z art. 10 ust. 1 pkt 1 Prawa oświatowego, jak wielu wiążących Polskę umów międzynarodowych, m.in. Konwencji w sprawie zwalczania dyskryminacji w dziedzinie oświaty czy Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Odpowiednio przygotowane podstawy programowe z pewnością pozytywnie wpłyną na realizację tego obowiązku.

Marcin Wiącek prosi min. Barbarę Nowacką o stanowisko.

XI.813.14.2025