Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Należałoby utrzymać dotychczasowy wymóg, aby w skład jednej grupy  wchodzili  wychowankowie w zbliżonym wieku
• Inaczej może powstać ryzyko poważnych nadużyć, gdyż różnice w rozwoju emocjonalnym i fizycznym między 10. a 18. rokiem życia są bardzo znaczne
• Konieczne byłoby też zwiększenie liczby osób opiekujących się wychowankami w nocy 

Rzecznik Praw Obywatelskich  przedstawia ministrowi edukacji i nauki Przemysławowi Czarnkowi uwagi do projektu rozporządzenia MEiN w sprawie niektórych publicznych placówek systemu oświaty.

„Ustalając skład grupy wychowawczej uwzględnia się indywidualne potrzeby rozwojowe i specyficzne problemy wychowawcze wychowanków" – stanowi projekt. Nie przewidziano jednak dotychczasowego wymogu, aby w ramach jednej grupy  byli wychowankowie w zbliżonym wieku - podkreśla Marcin Wiącek.

Zdaniem Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur w okresie pomiędzy 10. a 18. rokiem życia różnica w rozwoju emocjonalnym, fizycznym (w tym seksualnym) jest tak znaczna, że może rodzić ryzyko poważnych nadużyć. Z doświadczeń KMPT wynika, że powszechnym zjawiskiem w placówkach wychowawczych i resocjalizacyjnych są próby podwyższenia własnej pozycji w grupie przechwalaniem się nieletnich czynami karalnymi, aktywnością seksualną lub doświadczeniami z substancjami odurzającymi. 

Nieletni są skłonni również do podawania nieprawdziwych informacji lub ich ubarwiania, uznając  że zyskają w ten sposób szacunek innych wychowanków. Zjawisko to może jeszcze przybrać na sile w przypadku znacznych różnic wiekowych.

Uzasadnione byłoby zatem przywrócenie przesłanki dotyczącej kompozycji grup wychowawczych w oparciu o zbliżony wiek jej wychowanków.

Ponadto projekt zapewnia wychowankom opiekę w nocy. Regulacja taka była zawarta także w poprzednim, nieobowiązującym już rozporządzeniu. Tak jak dotychczas, opiekę taką mają sprawować co najmniej dwie osoby - w tym jeden wychowawca - w przypadku placówki, w której przebywa do 36 wychowanków. W przypadku, gdy w MOW jest więcej niż 36 wychowanków, liczbę sprawujących opiekę w porze nocnej zwiększa się co najmniej o jedną osobę na każdych kolejnych 36 wychowanków. A zatem w placówce, w której przebywa 72 wychowanków, opiekę powinny sprawować trzy osoby.

Z rozmów z pracownikami placówek wychowawczych, jakie przedstawiciele KMPT przeprowadzali w ostatnich latach, wynika, że liczba ta jest niewystarczająca. Choć w rozporządzeniu wyznaczono jedynie minimalny standard, to w większości placówek stanowi on regułę.

Problem ten jest szczególnie widoczny w placówkach, w których grupy wychowawcze znajdują się na różnych piętrach budynku lub w miejscach  oddalonych. W sytuacji nagłej, np. wybuchu paniki, brak nadzoru może prowadzić do tragicznych konsekwencji. W ocenie KMPT konieczne jest zatem zwiększenie liczby pracowników sprawujących opiekę w porze nocnej przynajmniej o jedną osobę.

W projekcie zrezygnowano ponadto z dotychczasowego zapisu, że: „Podmioty sprawujące instytucjonalną pieczę zastępczą nad wychowankiem zapewniają wychowankowi podczas pobytu w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, specjalnym ośrodku wychowawczym i ośrodku rewalidacyjno-wychowawczym pokrycie kosztów wyżywienia, o których mowa w ust. 1, oraz zaopatrzenia wychowanka w odzież, obuwie, środki czystości i środki higieny osobistej oraz leki, okulary, podręczniki i pomoce szkolne, a także kieszonkowe".

Wobec tej zmiany rozporządzenie w żaden sposób nie ureguluje kwestii ponoszenia opłat oraz zabezpieczania potrzeb nieletnich będącymi podopiecznymi placówek opiekuńczo-wychowawczych podczas pobytu w ośrodkach wychowawczych.

W przypadku uznania, że ta kwestia powinna zostać uregulowana w innym akcie wykonawczym, odpowiednie zmiany powinny być wprowadzone niezwłocznie, zwłaszcza że moc obowiązująca rozporządzenia, które dotychczas regulowało funkcjonowanie placówek wychowawczych, wygasła 2 marca 2023 r.

RPO ma nadzieję na uwzględnienie tych uwag w dalszych pracach nad projektem.

VII.071.5.2023